Życie Geli Seksztajn XXXVII
Według Ringelbluma w jednym z pokoi artyści urządzili sobie pracownię, co
miało ogromne znaczenie ze względu na ciasnotę panującą w mieszkaniach gettowych113. W kuchni prowadzonej przez Rachelę Auerbach przy ul. Leszno 40 bywali pisarze — przedwojenni przyjaciele Geli, m.in.: Hersz Danielewicz i Baruch Trzebucki, zwany przez kolegów „Gandhim”114. Malarka kilkakrotnie obu portretowała
*
Wszystkie działania w dziedzinie kultury, edukacji, opieki nad potrzebującymi,
wszelkie formy twórczości artystycznej przecięła Zagłada115.
21 lipca 1942 r. w nocy getto zostało otoczone kordonem policji i wojska.
Następnego dnia rano na murach pojawiły się obwieszczenia o „przesiedleniu na
Wschód Żydów Warszawy”116. W rzeczywistości rozpoczęła się deportacja mieszkańców getta do niemieckiego ośrodka zagłady w Treblince117. W czasie trwania akcji na Umschlagplatzu codziennie wywożono transporty liczące nawet do
10 tysięcy ludzi118. Z wysiedlenia początkowo zwolnieni byli pracownicy niemieckich zakładów produkcyjnych, tzw. szopów, także szpitali i kolumn sanitarnych, Służby Porządkowej i Rady Żydowskiej119. Dawało to pewne możliwości ocalenia. Pod koniec wysiedlenia zaświadczenia z szopów i z Gminy straciły na znaczeniu. Akcja trwała z przerwami do 21 września. Ogółem deportowano z getta około 300 tysięcy ludzi.
113 E. Ringelblum, Kronika getta warszawskiego, wrzesień 1939–styczeń 1943, oprac. A Eisenbach, Warszawa 1983, s. 622–623.
114 Hersz Danielewicz i Baruch Trzebucki — zob. Prace..., nr 36 i 26.
115 Już od jesieni 1941 zaczęły napływać do getta wieści o pierwszych masowych mordach dokonanych przez hitlerowców w Ponarach pod Wilnem, w Chełmnie nad Nerem, w Lublinie i Lwowie. Wiadomości te zbierali i opracowywali członkowie „Oneg Szabat”. Do Warszawy zaczęli przybywać uciekinierzy, przesiedleńcy z likwidowanych gett, nasiliły się akty terroru i łapanki. Bliżej: R. Sakowska, Ludziez dzielnicy zamkniętej..., op. cit., s. 193.
116 Obwieszczenie z 22 lipca 1942 r. o „przesiedleniu na Wschód Żydów Warszawy”, ARG II 52 (Ring. II/186/1). W relacjach z wydarzeń i w literaturze przedmiotu „przesiedlenie” nazywane jest „akcją wysiedleńczą”, „akcją likwidacyjną”, „akcją” bądź „wysiedleniem”.
117 Właśc. Treblinka II — niemiecki ośrodek zagłady w Treblince działał od 23 lipca 1942 do końca kwietnia 1943 r. Jego budowę rozpoczęto na przełomie maja i czerwca 1942 r. Zlikwidowany został pod koniec 1943 r. W Treblince zamordowano ok. 870 tysięcy Żydów z terenów Polski, Słowacji, Grecji, Jugosławii i Bułgarii.
118 Umschlagplatz (niem. — plac przeładunkowy) mieścił się na północ od ul. Stawki. Dochodziła do niego bocznica kolejowa Dworca Gdańskiego. W pierwszych dniach akcji odpowiedzialna za dostarczenie wyznaczonego przez okupanta kontyngentu ludzi była gettowa Służba Porządkowa. Później do
udziału w akcji przystąpiły oddziały Einsatz Reinhard, złożone z esesowców, policyjnych służb gettowych i funkcjonariuszy Służby Porządkowej.
119 Obwieszczenie z 22 lipca 1942 r. o przesiedleniu zawiera listę grup wyłączonych z przesiedlenia. Archiwum ŻIH, ARG II 52 (Ring. II/186/1).
