odcięcie od wymiany towarowej znaczących terenów na Zachodzie i Wschodzie,
doprowadziła do radykalnej zmiany życia gospodarczego ludności warszawskiej,
zwłaszcza Żydów. Ponadto Żydzi warszawscy ponieśli ogromne straty bezpośrednio wskutek działań wojennych. Szacunkowo zniszczeniu mogło ulec ok. 20 tys. żydowskich przedsiębiorstw rzemieślniczych, przemysłowych i handlowych, dziesiątki tysięcy mieszkań oraz ok. tysiąca budynków mieszkalnych i fabrycznych.
Liczba ofiar ludzkich jest szacowana na ok. 5 tys. osób. Żydowska ludność Warszawy, która straciła swoje miejsca pracy i źródła zarobkowania, musi obecnie
troszczyć się nie tylko o bezdomnych i ofi ary wojny z Warszawy, lecz także o dziesiątki tysięcy osób ewakuowanych i przybyłych z innych miejsc, które częściowo znajdują się na terenach włączonych do Rzeszy. W wyniku bardzo szybkiego przebiegu wojny pracujący drobni ciułacze utracili swoje oszczędności, które powierzyli Pocztowej Kasie Oszczędności (PKO) i innym małym kasom oszczędności398.
II. Sytuacja prawna ludności żydowskiej
W tych warunkach ludność żydowska miała dopasować się do nowych warunków
życia gospodarczego. Zarządzenia i nakazy władz niemieckich wprowadziły
nowe ograniczenia dla Żydów, które częściowo usytuowały ich poza obszarem
życia gospodarczego.
1) Zgodnie z zarządzeniem z dn. 18 września zeszłego roku o płatnościach
i obiegu pieniądza w przypadku Żydów sumy przekraczające 500 zł wolno wpłacać
tylko na ich zamknięte konta bankowe. Z kont bankowych i kont zamkniętych
Żydów wolno im wypłacić w gotówce tylko sumę nie przekraczającą 250 zł tygodniowo. Żyd wraz ze współmieszkańcem nie może posiadać w swoim mieszkaniu sumy przekraczającej 2 tys. zł. Te przepisy zostały znacząco zaostrzone przez zarządzenie urzędu dewizowego Generalnego Gubernatorstwa z dn. 20 września 1939 r. Zgodnie z nim sumy przekraczające 500 zł nie mogły być bezpośrednio wypłacane Żydom, lecz tylko przekazywane na ich konta bankowe, przy czym łączna suma wypłacana Żydowi w ciągu jednego miesiąca nie może przekraczać sumy 500 zł.
Wspomniane powyżej ograniczenia całkowicie uniemożliwiają Żydom zawieranie
umów handlowych oraz wykonywanie zamówień. Aby zrealizować zamówienie
kupiec bądź rzemieślnik musiałby pożyczyć większe zapasy gotówki, potem
miesiącami czekając na zapłatę za wykonane usługi bądź dostarczone towary. To
z góry wyklucza wszelką regularną działalność gospodarczą i odbiera sens wszelkim służącym jej działaniom399.
398 Zob. „Urzędowy biuletyn komisarza dla żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej w Warszawie”, dok. 11 i fragmenty poniżej.
399 Z tego też powodu wraz ze zmianą polityki eksploatacji getta warszawskiego władze niemieckie zmieniły przepisy o obiegu walutowym (zob. Zarządzenie o obrocie pieniężnym żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej w dok. 11).
