z materiału zebranego przez Wydz[iał] Reklamacyjny Gminy645 w okresie, kiedy
dochodzenie tego Wydziału było już prawie ukończone. Z zeznań członków Komitetu Administratorów i Rządców646 wynika, że w październiku 1940 r., kiedy wiadomym się stało, że sprawa stworzenia dzielnicy żydowskiej jest przesądzona i prawdopodobne było obsadzenie przez Gminę stanowisk w związku z zarządzaniem domami w dzielnicy żydowskiej – Komitet przystąpił do ostatecznej rejestracji b[yłych] administratorów i rządców Żydów. Przy rejestracji – zgodnie z zapewnieniem przedstawicieli Komitetu – badano, czy rejestrujący się należał do jednego z dwu związków administratorów, czy też znany jest w Warszawie, jako administrator, co stwierdzało się podpisem dwu znanych Komitetowi administratorów; dalej badano, czy kandydat miał pełnomocnictwo, książkę Kasy Chorych, czy płacił podatek od uposażeń i czy zawód administratora wzgl[ędnie] rządcy stanowił dla kandydata główne źródło utrzymania; osób, które tym wymogom nie odpowiadały, Komitet nie rejestrował, lub rejestrował je tylko pro forma po to, aby się ich pozbyć. Zarejestrowano około 1000 kandydatów.
Z dochodzenia, prowadzonego przez Wydział Reklamacyjny, wynika, że kiedy
wiadomym się stało, że Władze zażądały przedstawienia im listy kandydatów, obejmującej 450 nazwisk, to Komitet A[dministratorów] i R[ządców], chcąc zapewnić stanowisko sobie, swym krewnym i protegowanym, a jednocześnie upozorować lojalność wobec ogółu rejestrowanych administratorów, ułożył dwie alfabetyczne listy jedna od nr. l do 450, druga od nr. 451 do 660. Tej drugiej listy Prezes Komisji Praw
wanie nieruchomości w GG. Sekwestrem zostały objęte wszystkie nieruchomości żydowskie – początkowo zakłady pracy, a od 1940 r. także budynki mieszkalne. Zarządzanie zasekwestrowanymi budynkami obejmowali treuhänderzy (powiernicy, zarządcy komisaryczni). Z powodu szybkości procesu wywłaszczania Żydów Niemcy byli zmuszeni przekazać funkcje zarządców także Polakom, a czasami nawet zaufanym Żydom. W getcie warszawskim Urząd Powierniczy zarządzał 1066 domami. Wcześniej, w czerwcu 1940 r. powstał Komisaryczny Zarząd Zabezpieczonych Nieruchomości (KZZN) – specjalny aparat administracyjny do wywłaszczania Żydów, który dokonał czystki wśród zarządców komisarycznych, zwalniając wielu Polaków i przekazując zarząd na pewien czas Judenratowi, który wyznaczył swoich własnych zarządców (o kulisach wyborów na zarządców mówi powyższy dokument), z których każdy miał pod swoją opieką 20–25 domów. Żydowscy zarządcy komisaryczni byli nadzorowani przez 25 niemieckich nadzorców, którzy pilnowali skuteczności ściągania czynszów. Nadzór żydowskich zarządców obejmował także domy „aryjskie” znajdujące się w getcie i oddane Judenratowi w administrację. Zimą 1941/1942 r. system uległ zmianie. Odwołano miejscowych zarządców i całość operacji przekazano w ręce trzech administratorów (Abrahama Gancwajcha, Taubera i Lüdtkego). Więcej na ten temat zob. J. Grabowski, Zarząd Powierniczy (Treuhandverwaltung) i nieruchomości żydowskie w Generalnym Gubernatorstwie [w druku].
645 Organ odwoławczy od działań i decyzji wydziałów RŻ; związany z Komisją Kontroli, a następnie Wydziałem Kontroli. Nie znaleziono szerszych informacji na jego temat.
646 Komitet Administratorów i Rządców (dalej także jako Referat) – organ RŻ, wyznaczał żydowskich treuhändlerów
