[31] konieczność eskortowania, a nawet odwożenia robotników do pracy i z powrotem, spowodowały spadek ilości zamówień na robotników żydowskich. W grudniu 1940 r. placówki zatrudniały przeciętnie ok. 4500 ludzi dziennie, w tym ok. 1900 opłacanych przez placówki.
Znaczna różnica zaszła w tym okresie w pracy na rzecz ZOM-u, gdyż od listopada
1940 r. robotnicy żydowscy zatrudniani byli jedynie przy oczyszczaniu ze
śniegu dzielnicy żydowskiej oraz wynagradzani byli bezpośrednio przez Zarząd
Miejski (po 3,20 zł dziennie).
W tym też okresie zatrudniono znacznie większą niż w miesiącach poprzednich
ilość robotników, celem wykonania zleconych Radzie Żydowskiej prac przy przesuwaniu i wznoszeniu murów odgradzających, wykopach, przebijaniu ulic.
Zamknięcie dzielnicy żydowskiej spowodowało zlikwidowanie praskiego
oddziału Batalionu oraz zmniejszenie ilości punktów ekspedycyjnych do 3-ch:
Grzybowska 26, Twarda 6 i pl. Muranowski, skąd robotnicy byli przeprowadzani
lub przewożeni bezpośrednio na placówki pracy.
Wobec masowej i gwałtownej zmiany adresów przez obowiązanych do pracy,
nakazy na m[iesią]c grudzień 1940 r. mogły być wysłane tylko do tych, których
adresy, umieszczone w kartotece, znajdowały się w obrębie dzielnicy żydowskiej.
Kartoteka przystąpiła do aktualizacji adresów wszystkich powołanych, posiłkując
się danymi Wydziału Rejestracyjno-Meldunkowego (p[atrz] wzór nr 40).
XII. Władze Nadzorcze
W pierwszym okresie Batalion Pracy podlegał Sicherheitspolizei, sprawującej
nadzór nad całością Rady Żydowskiej, a utrzymującej kontakt z Batalionem za
pośrednictwem łączników i w drodze bezpośredniej kontroli. Od połowy kwietnia
do lipca 1940 r. Batalion przeszedł do dyspozycji Pełnomocnika Szefa Okręgu Warszawskiego, otrzymując polecenia za pośrednictwem Zarządu Miejskiego m. Warszawy; wreszcie w lipcu 1940 r. wszystkie zagadnienia pracownicze przydzielone zostały Urzędowi Pracy w Warszawie737 . W tym ostatnim okresie, dzięki codziennemu osobistemu kontaktowi władz Batalionu z władzą nadzorczą można było przeprowadzić wszelkie nasuwające się zagadnienia w sposób znacznie pomyślniejszy; [32] nadzór Arbeitsamtu [Urzędu Pracy] szedł w wielu wypadkach na rękę władzom Batalionu w sprawach, dotyczących ustabilizowania warunków pracy, wynagrodzenia robotników i finansowego podniesienia Wydziału; wszelkie wnioski Batalionu Pracy w tym kierunku spotykały się z pełnym zrozumieniem i aprobatą Urzędu.
stemplował następnie Josef Steyer (urzędnik Wydziału Przesiedleń [Abteilung Umsiedlung]). Zob. Adama Czerniakowa dziennik..., s. 165. Zob. też dok. 154.
737 Zob. dok. 101.
