Tak więc w przemyśle stanowią oni 91% (8100), w rzemiośle 73% (59 200), w handlu – 41% (16 800).
Ogółem około 95 tys. ludności.
30 IV 1940 r.
[4] Przyczynek do sprawy zmniejszania stanu posiadania przedsiębiorstw żydowskich w Warszawie
Wskutek działań wojennych na terenie Warszawy uległ dobytek ludności częściowemu zniszczeniu, głównie wskutek spalenia się wyposażenia warsztatów produkcyjnych (maszyny, urządzenia) oraz magazynów towarowych852. Szczególnie jednak zniszczenie dotknęło ludność żydowską, a to głównie wskutek przejęcia przez Władze (zarządy komisaryczne, rekwizycje)853 części ocalałych z pożarów przedsiębiorstw oraz wskutek zakazu uruchomienia pewnych gałęzi produkcji854. Wśród społeczeństwa polskiego nastąpiło – głównie samorzutnie – częściowe
przystosowanie placówek gospodarczych do zmienionych warunków bytowania;
ujawnia się ono poprzez odpowiednie przekształcenie przedsiębiorstw przedwojennych lub też powoływanie do życia nowych placówek gospodarczych. Społeczeństwo żydowskie ma ograniczone możliwości wykorzystania koniunktury na specjalne typy przedsiębiorstw – w rezultacie przedsiębiorstwa zniszczone nie odrodziły się, te zaś, które ocalały, wykazują znaczny spadek zatrudnienia, względnie zostały całkowicie zlikwidowane855.
Fakty te występują dokładnie w świetle specjalnie przeprowadzonego badania.
Badanie reprezentacyjne objęło około 500 przedsiębiorstw większych, a mianowicie zatrudniających normalnie przed wojną 20 i więcej osób. Są to zarówno przedsiębiorstwa średniego i wielkiego przemysłu, jak i handlowe, transportowe, usług oraz innych działów gospodarki. Wśród nich znalazło się około 200 przedsiębiorstw żydowskich, a mianowicie:
144 przedsiębiorstwa przemysłowe
27 przedsiębiorstw handlu towarowego
22 przedsiębiorstw innych
193,
852 W Warszawie spłonęły m.in. ogromne centra żydowskiego handlu: na Grzybowie i Nalewkach.
853 Na temat zarządów komisarycznych zob. przyp. 644.
854 M.in. 18 października 1939 r. Żydom zakazano handlu artykułami włókienniczymi i skórami. Fabrykom włókienniczym zezwolono sprzedawać towar tylko nieżydowskim klientom. Szewcy żydowscy nie mieli prawa szyć nowych butów, a jedynie naprawiać stare.
855 Żydowskie przedsiębiorstwa mogły być czynne tylko w zakresie handlu (i to nie wszystkimi towarami) lub drobnej wytwórczości
