82 Gospodarka [11]
11.
Po 06.1941, Warszawa-getto. N.N., Opracowanie „Procesy przystosowania wojennego rzemieślnika żydowskiego w Warszawie.” (25–30.06.1941 r.). Zmiany w produkcji różnych gałęzi rzemiosła w związku z ewolucją sytuacji ludności żydowskiej w Warszawie (marzec 1940–czerwiec 1941 r.)
[1] c59c127
Procesy przystosowania wojennego rzemieślnika żydowskiego w Warszawie
[1.] Pojęcie przystosowania
Mechanizm zjawisk gospodarczych, który w czasach normalnych ukryty jest pod nadbudową innych zjawisk, a którego struktura uchyla się spod powierzchownej obserwacji olbrzymiej większości społeczeństwa – w okresie wojennym, anormalnym pod względem gospodarczym, nabiera specjalnej żywiołowości.
Twierdzić można, że w okresie tym te procesy gospodarcze, które w czasie pokoju znane są jako prawa, w które zostają ujęte, występują w czasie wojny z taką brutalnością, że porwać muszą za sobą lwią część ludności, bezpośrednio i z konieczności zainteresowaną tymi czynnościami, które za nią poprzednio wykonywali inni. Gospodarka, która normalnie wtłoczona jest w ramy pewnych organizmów – od przedsiębiorstwa detalicznego do trustu128i giełdy – wychodzi na ulicę.
Wśród tych procesów wojennych najbardziej są znane: ucieczka od pieniądza, skoki cen, ukrywanie towarów i spekulacja, wreszcie zastępowanie materiałów surogatami.
Jeśli więc – dla przykładu – w czasach pokoju istniały zjawiska zafałszowania pewnych artykułów, podrabiania ich gorszymi, wzgl[ędnie] tworzenia „oszczędnościowych” kombinacji, które to zjawiska powodowane są w pierwszym rzędzie chęcią łatwego zysku i osiągnięciem jak najtańszego produktu, ale stanowią nikły tylko odcinek zasadniczego procesu produkcji – to w okresie wojny, a zwłaszcza w gospodarce wojennej niemieckiej, wysuwają się one na plan pierwszy, przy czym motyw zysku niewątpliwie pozostaje, lecz głównym motywem staje się brak surowca.
Toteż „przystosowaniem” operować tu będziemy nie jako pojęciem specjalnie wojennym, lecz ujmować je będziemy raczej pod tym kątem widzenia, że są to procesy zasadniczo dawne, lecz w czasie wojny uwydatniające się z wielką wyrazistością.
Konkretny przykład: jeśli, powiedzmy, pewna część chałupniczych warsztatów szewskich nastawiona była przed wojną na produkcję tandety o tekturowych podeszwach, stanowiąc drobną tylko część ogólnej produkcji krajowej, to w czasie wojny, ze względu na specjalne warunki, na produkcję taką przerzuca się większość warsztatów.
Inny przykład: chałupniczy wypiek ciastek jest w okresie pokoju drobnym tylko epizodem w przemyśle piekarskim. W okresie wojennym staje się on zjawiskiem powszechnym.
