168 Gospodarka [33]
wyobrazić sobie panujący chaos. Warto w każdym razie wspomnieć, że branża warzywna w getcie żydowskim podniosła z ubóstwa setki biednych rodzin, czyniąc ich bogaczami.
O owocach osobno.
[tłum. z j. żyd. Aleksandra Geller]
ARG I 636 (Ring. I/226)
Opis: oryg.[?] (rkps – Ż*, atrament, 218x275 mm, k. 2, s. 4), odpis (2 egz., mps, 203x294 mm, k. 12, s. 12), j. żyd., k. 14, s. 16.
Na s. 1 (odpis) inf. H.W. w j. żyd.: „Berliner”.
Zał. dwie notki H.W. w j. żyd.: „Opracował Berliner z Warszawy, były członek zarządu Warszawskiego
Związku Drobnych Kupców, I poł. 1941 r.”
Rkps i odpisy analogiczne jak w ARG I 619 (Ring. I/216).
Zob. HWC, 33/5 (trzeci egz. odpisu, mps, k. 6; na s. 1 inf. [atrament]: „Berliner”). Imię Berlinera ustalono na podstawie: Selected Documents, s. XX.
Druk: Selected Documents, s. 542–546; Dzień po dniu Zagłady, s. 74–75 (fragment).
Zał. notatka: „Opracował Berliner – były członek zarządu Warszawskiego Związku Drobnych Kupców 1941 pierwsza połowa”.
Edycja na podstawie pierwszego egz. odpisu (z wykorzystaniem oryg.[?]), k. 6, s. 6.
33.
Po 11.1941, Warszawa-getto. N.N., ןיא ןעמוקנײַרא ןוא ןייגסיורא ןופֿ עטכישעג רעד וצ ןציטאָנ" "אָטעג ןשידיי רעוועשראַוו [„Notatki z dziejów wchodzenia i opuszczania getta żydowskiego w Warszawie”]
[1] Notatki z dziejów wchodzenia i opuszczania getta żydowskiego w Warszawie.
Wychodzenie i wchodzenie do warszawskiego getta dla Żydów (zanim wyszło nowe zarządzenie okupanta, że za opuszczenie getta żydowskiego grozi kara śmierci) związane było z różnymi trudnościami, ale nie z zagrożeniem życia.
Getto warszawskie zostało utworzone w listopadzie 1940 roku (15 XI). Przygnębiająca wiadomość o utworzeniu getta została przekazana przez głośniki uliczne w Jom Kipur tego samego roku, w bardzo oryginalny i sadystyczny sposób.
W owe [doniosłe] święto o godzinie 11 rano megafony i głośniki uliczne poinformowały, że o godzinie 4 po południu Żydzi otrzymają ważną dla nich wiadomość. O wyznaczonej porze głośniki podały smutną średniowieczną i złą nowinę, że dla Żydów tworzona jest specjalna zamknięta żydowska „dzielnica mieszkaniowa”.
Od samego początku wyrok ten ciężko dotknął warszawską społeczność żydowską. Wyglądało to tak, jak gdyby niebo spadło na ziemię i wszyscy uduszą się w nowo utworzonej żydowskiej „dzielnicy mieszkaniowej”, która z dnia na dzień stawała się coraz ciaśniejsza i coraz bardziej hermetycznie zamknięta.
Na szczęście i nieszczęście ludności żydowskiej [2] mury getta nie odcięły należytego dostępu do żywności i innych produktów. Zrozumiałe jest, że „pasek”305zaczął kwitnąć i tak się rozrósł, że biedota żydowska zaczęła przezwyciężać głód i różne choroby.
