Gospodarka [8] 59
11. Działy zatrudnienia: rolnictwo, przemysł rolniczy, przemysł drzewny, produkcja metalowa, produkcja odzieżowa.
12. Uzupełnienia: Próba kalkulacji, Bank Odbudowy.
Żydzi a życie gospodarcze ziem polskich
Ludność żydowska odgrywała znaczną rolę w życiu gospodarczym ziem polskich, co jest aż nadto zrozumiałe, uwzględniając, że stanowiła ona 27% ludności miejskiej90. Żydzi stanowili więc poważny odsetek konsumentów płodów rolnych i ich siła kupna w dużym stopniu wpływała na kształtowanie się rynku wewnętrznego. Stanowili oni
20% ogółu zawodowo-czynnych w przemyśle i rzemiośle, a zatem w znacznej mierze przyczyniali się do zaopatrywania wsi w artykuły przemysłowe, nie mówiąc już o roli Żydów w pośrednictwie (53% ogółu zawodowo-czynnych w handlu stanowili Żydzi).
Wpływ ludności żydowskiej na całość życia gospodarczego ziem polskich nie był i nie mógł być wpływem jednostronnym. Z jednej bowiem strony Żydzi stanowili znaczny odsetek elementów produkcyjnych w rzemiośle, chałupnictwie, w drobnym przemyśle. Z drugiej znów strony żydowskie warstwy posiadające odgrywały rolę w finansowaniu i kierowaniu życiem gospodarczym kraju, wpływając na ogólny stan działalności gospodarczej i zatrudnienia. Często się zdarza, że w ocenie roli gospodarczej żydostwa polskiego przecenia się wpływ warstw kapitalistycznych i przedsiębiorców, a nie docenia się roli elementu pracującego. A przecież przedsiębiorcy stanowili (wg ostatniego spisu ludności) zaledwie 6,7% ogółu zawodowo-czynnych Żydów w Polsce, co stanowiło około 75 000 głów, a wraz z innymi grupami zasobnymi (które mogły występować jako kapitaliści) – około 150 000. Tej szczupłej [2] grupie przeciwstawić można znaczne zastępy żyd[owskiego] „Świata Pracy”, tj. pracowników najemnych fizycznych (26,7% ogółu zawodowo czynnych Żydów) oraz umysłowych (8,2%), jak również wielką masę (55,6% ogółu zaw[odowo] czynnych) drobnomieszczan, pracujących samodzielnie bez pomocy siły najemnej.
Nie była też słuszna opinia, jakoby handel był typowym zajęciem Żydów polskich. Przecież z przemysłu i rzemiosła utrzymywał się znaczniejszy odsetek (42,2%) Żydów w Polsce niż z handlu (36,6%). Tak więc pozostaje faktem, że ludność żydowska w Polsce występowała nie tylko jako jednostka konsumpcyjna, nie tylko jako element kapitalistyczny i pośredniczący, lecz również w znacznej mierze jako element „produkcyjny” (jeśli „produkcyjność” uważać za identyczną z osobistym nakładem pracy).
Żydzi w Gubernatorstwie Gen[eralnym]
Stanowiąc znaczny odsetek ludności Gub[ernatorstwa] Gen[eralnego], Żydzi stanowić muszą również czynnik gospodarczy dużej wagi. Rolę gospodarczą jakiejkolwiek grupy ludności rozważać można z różnego punktu widzenia. Przede wszystkim należy rozważać jej rolę w kształtowaniu się dochodu społecznego, w jego przyroście, we wpływie na dochody państwa, samorządów, instytucji ubezpieczeniowych, we wzmożeniu działalności gospodarczej, w podtrzymaniu równowagi między poszczególnymi gałęziami życia gospodarczego (zwłaszcza zaś – równowagi między rolnictwem
