XVI Wstęp
przez niego zespołu. Jego rola daleka była jednak od wyłącznie administracyjnej. Wykorzystując jego udział w pracach Żydowskiej Samopomocy Społecznej, gdzie Wasser kierował Wydziałem Ziomkostw, Ringelblum powierzył mu rolę, którą sam uważał za kluczową w działalności naukowej Archiwum – spisywanie historii lokalnych społeczności żydowskich. Jak pisał w swoim dzienniku Ringelblum:
„Na sekretarza «Oneg Szabat» został wyznaczony przez ówczesne kolegium kolega Hersz W., który pełni tę funkcję po dziś dzień. Kolega W., uchodźca z Łodzi, jako działacz społeczno-polityczny rozumiał potrzebę tego rodzaju pracy. Dzięki jego codziennym kontaktom z setkami delegacji uchodźców ze wszystkich zakątków kraju powstały setki monografii miast, które stanowią najcenniejszy dorobek działalności «Oneg Szabat»”11.
To Wasser więc jako pierwszy wysłuchiwał i spisywał wiadomości na temat eksterminacji Żydów w gettach prowincjonalnych, to do niego docierały pierwsze informacje o tworzonych na ziemiach polskich ośrodkach Zagłady, w tym relacja Szlamka, uciekiniera z Chełmna nad Nerem12. Doniesienia te zamieszczał w redagowanym wraz z Eliaszem Gutkowskim biuletynie prasowym „Oneg Szabat”, a później w „Wiadomościach” alarmujących żydowską i polską konspirację o kolejnych etapach Zagłady13. W przedsięwzięcia Archiwum zaangażowała się również Bluma Wasser, przepisując kopie oraz spisując relację uchodźców i więźniów obozów pracy.
Zawarta w tym tomie spuścizna Hersza Wassera obrazuje jednak nie tyle jego działalność społeczną i polityczną, ile codzienność młodego małżeństwa, które próbuje ułożyć sobie życie w zupełnie nowych warunkach. Niezwykle cennym źródłem ukazującym tę codzienność jest bez wątpienia włączona przez nich do Archiwum księga kasowa, pieczołowicie spisywana przez pierwsze półtora roku ich pobytu w Warszawie lista codziennych wydatków14. Ukazuje ona najbardziej osobistą kartę historii Holocaustu. Pomiędzy burakami, chlebem i ziemniakami Wasserowie zapisują wzmianki o przeprowadzce, kosztach choroby, łapówkach, ale też drobnych
