Uchodźcy i przesiedleńcy [15] 111
i maju stanowiła już mniej więcej [połowę, w] czerwcu zaś — prawie 2/3 ogólnej ilości zgonów. W czerwcu więc z każdy[ch t]rzech umarłych tylko jeden był, że się tak wyrażę,w „normalnym” wieku ([li]cząc już 50 lat za wiek podeszły), pozostali zaś dwaj umarli „przed termin[em]”.
Zastanawiając się nad przyczynami takiej kolos[alnej śmier]telności w Schronisku Niska 20 — Stawki 21, należy oczywiście to z[jawisko] przypisać przede wszys[t]kim zupełnie niewystarczającemu odżywianiu [uchod]źców w ciągu marca, kwietnia i maja, co doprowadziło ich do stanu ostat[ecz]nego wyczerpania fizyczn[eg]o. Już od początku kwietnia wyraźnie zaczęły występ[ować] u uchodźców obrzęki głodowe i inne objawy wycie[ńcze]nia. [N]ależy przy tym wziąć pod uwagę, że element ludzki w naszym [Schronisku] rekrutuje się prawie wyłącznie z warstw najbiedniejszych, najbardziej wynędzniałych, które i przed wojną z pewnością dawały największy procent śmiertelności. Nic więc dziwnego, że one pierwsze musiały paść ofiarą fatalnego stanu aprowizacyjnego w Warszawie i najliczniej [3] musiały ulec śmierci głodowej.
Jaskrawym przykładem krańcowego wyczerpania i osłabienia służą przesiedleńcy z Góry Kalwarii, którzy w ilości 76 osób zostali około 20 maja r.b. skierowani do mnie z punktu Gęsia 6. Przybyli [on]i [do] mnie już w tak beznadziejnym stanie, że od tamtego okresu 22 z nich [zmarło] w samym Schronisku, lub szpitalach. To zn[aczy] — 30% w ciągu 40–tu dni...
Należy jeszcze podkreślić, że pod względem choro[bowym mie]siąc czerwiec był na ogół dość łagodny, w każdym razie choroby w żadnym wypa[dku] nie mogą posłużyć dostateczną przyczyną zwiększonej śmiertelności wśród uchodźców.
Porównując stan zaludnienia naszego Schroniska w różnych miesiącach r.b., możemy łatwo zauważyć stopniowe zmniejszenie się ilości mężczyzn i osób w wieku średnim. Poniższe dwie tabele wykazują porównawczo zaludnienie według płci i wieku w końcu marca, maja i czerwca.
Tabela IV.
Data | Dzieci do lat 15–tu | Kobiety | Mężczyźni | Ogółem |
28 marca | 513 — 36,5% | 496 — 35,3% | 396 — 28,2% | 1405 — 100% |
31 maja | 225 — 38,3 | 236 — 40,2 | 126 — 21,5% | 587 — 100% |
30 czerwca | 245 — 42,7% | 221 — 38,5% | 108 — 18,8% | 574 — 100% |
