336 Gospodarka i finanse [35]
Po 11.1941, Warszawa–getto. [Jerzy Winkler]1, Opracowanie pt. „Ghetto walczy z niewolą gospodarczą”. Handel surowcami wtórnymi, stolarstwo i szczotkarstwo, szmugiel
[1] Ghetto walczy z niewolą gospodarczą
Uwagi wstępne i metodyczne
Praca niniejsza nie rości sobie pretensji do charakteru ściśle naukowego, ani też do pełnego zobrazowania historii gospodarczej ghetta warszawskiego; nie uwzględnia ona bowiem — jeśli chodzi o ten drugi moment — tej działalności, którą na terenie gospodarki w ghetcie rozwijały ciała oficjalne. Działalność ta potraktowana została w niniejszym studium marginesowo, gdyż stanowić będzie ona, jako całość, przedmiot oddzielnej pracy2.
Praca obecna stanowi raczej zbiór obserwacji i faktów, które autor usiłował zebrać w sposób możliwie źródłowy i opracować, o ile się dało, systematycznie.
Obserwacje te i fakty świadczyć mają o tym, jak tkwiące w ghetcie siły gospodarcze rozsadzają jego ciasne mury, jak producent walczyć musi o rynek, surowce, narzędzia. Będą one świadectwem tego, że walka ta odbywała się nie tylko z warunkami zewnętrznymi, stworzonymi i narzuconymi przez okupanta, ale w ramach samego ghetta — z Żydem — konkurentem, z Żydem — przedsiębiorcą, z Żydem — wyzyskiwaczem. Stanowić będą one wreszcie obraz tego, jak bardzo gospodarka polska, chociażby nawet pod butem niemieckim, nie może obejść się bez żydowskiego czynnika gospodarczego, jak również tego, że nawet nacjonalistyczna „Kriegswirtschaft”3 musi korzystać z usług żydowskich rąk roboczych i żydowskiej umiejętności handlowej.
Ponieważ cały szereg faktów odbywa się w różnych płaszczyznach czasu, ponieważ usiłowano zebrać możliwie najwięcej obserwacji z rozmaitych dziedzin życia gospodarczego, przeto nie może być tu mowy o jakiejś ciągłości chronologicznej. Jako kryterium metodyczne zastosowano tu raczej logiczne i faktyczne powielanie poszczególnych zdarzeń i obserwacji. Szczególnie podkreśla się, że pod pojęciem „ghetto” rozumieć się tu będzie nie terytorialnie zamkniętą dzielnicę żydowską, jak również nie okres, który ściśle pokrywa się z dniem 16 listopada 1940 r., ale raczej
