„Dror”, nr 6 [3] 85
stopnia rozwoju, na czym tak mocno wspiera się marksistowska prognoza. Potrzeba było tylko subiektywnej siły zainteresowanej klasy w społeczeństwie, by wykorzystać obiektywne warunki do rewolucyjnej przebudowy społeczeństwa. Tutaj ruch robotniczy pozostał w b[…]b kącie. Nie było [nawet] jednego człowieka w ruchu, który byłby zdolny unieść na własnych plecach bóle porodowe nowego porządku. Największym błędem ruchu robotniczego w okresie między dwiema wojnami światowymi było to, że agitował on tylko do ogółu, a nie dostrzegał w ruchu jednostki, która jest łącznikiem dla postawy całości. Partie robotnicze w centralnej i zachodniej Europie nigdy nie myślały o zaatakowaniu wroga w decydującym momencie. W najlepszym wypadku małe błogosławione odłamy austriackich i hiszpańskich socjalistów „pięknie umierały” w obronie, lecz nie zdołały pięknie żyć w ataku213. W rezultacie wewnętrznego niezdecydowania najlepsze warunki obiektywne nic nie pomogły. Kapitalizm ze wszystkimi swymi przeciwieństwami mógł się rozpaść, ale nie musiał. Faszyzm jest doprawdy dowodem misternego utrzymania porządku, głęboko wstrząśniętego u swych podstaw.
[4] Gdy mówimy, że nie wystarczy samo oświecenie mas i rewolucyjne wykształcenie, wystarczy wspomnieć, że wyrażenia „Im gorzej, tym lepiej” lub „Im lepiej, tym lepiej” zbankrutowały. Powstanie austriackich robotników uczy nas, że lepiej sytuowane klasy, uświadomieni robotnicy kolejowi, złamali strajk generalny, mieli bowiem więcej do stracenia niż tylko kajdany214. Z kolei bezrobotni zdradzili strajk, ponieważ nie mieli do stracenia nic oprócz kajdan i chcieli przez złamanie strajku zdobyć stanowiska. W obu wypadkach człowiek nie sprostał doświadczeniu. Nie pomogła długoletnia socjalistyczna tradycja. Klasa robotnicza nie była w stanie wznieść się ponad chwilowe, osobiste interesy. Robotnicy nie umieli zrezygnować z interesów własnych na rzecz społecznych.
Wobec wszystkich niepowodzeń klasy robotniczej w centralnej i zachodniej Europie osiągnięcia robotników w Związku Radzieckim są obecnie jedynymi stałymi. Pomimo wszystkich cieni, biurokracji, kultu przywódcy, pomimo że często Związek Radziecki nie staje na czele międzynarodowej klasy robotniczej, to jednak jest to jedyny zakątek na świecie, gdzie z sukcesem przeprowadzono socjalistyczny eksperyment. Drogi i metody Związku Radzieckiego są jednak odpowiednie tylko dla Rosji i nie mogą być przenoszone na inne obszary. Socjalizm musi wyrosnąć z głębi każdego narodu i musi być urzeczywistniony bez żadnych bezpośrednich, zewnętrznych oddziaływań.
Historia się powtarza. Wiele ruchów wolnościowych w różnych okresach, dążąc wyżej i wyżej do celu, przy samym szczycie góry, gdy obraz przyszłości był coraz jaśniejszy i realniejszy i wydawało się, że już dosięga się marzeń pokoleń, wtedy właśnie nieoczekiwanie staczało się do samego dna i wszystko trzeba było zaczynać od nowa. Szybka degrengolada realnych oczekiwań w romantyczność może spowodować popadnięcie walczących w rozgoryczenie i rezygnację. Ale sytuacja upadku może też być bodźcem do dalszego wytyczania sobie drogi do celu.
