„Dror-Wolność” [4] 161
* * *
Odwadniamy zabagnione pola. Zamulone kanały są oczyszczane. Stoimy w wodzie i łopatami wyrzucamy na brzeg piasek. Drobny deszcz kropi, ubranie przesiąka wilgocią – na sercu robi się ciężko.
Głód trawi nas bezustannie. Rano dostaliśmy po kubku gorzkiej kawy, a 18 deka chleba dadzą nam wieczorem.
Na drewnianym mostku zbiera się grupa ciekawych chłopów. Jakaś wieśniaczka spogląda na nas litościwie. Jakiś Żyd płacze: – Zlitujcie się dobrzy ludzie… konamy z głodu. W domu żona – dziecko. – Chłopi szperają po kieszeniach: ten ma nieco machorki, tamten – okruszynę chleba.
Jeden pochyla się z mostu i powiada:
– No, bracie, dalibyśmy przecież, gdybyśmy mieli – tu bagnista okolica – bieda… A chleb na wagę złota… Niemcy wszystko zabierają – i jaja, i chleb, i kartofle…
Ale po pół godzinie nadchodzi chłopka, wyjmuje spod kiecki kawał chleba i podaje pierwszemu koło mostu Żydowi. Wszyscy [9] stoją pewien czas zmieszani, lecz zaraz odrzucają łopaty na bok, przeskakują kanał – i po chwili Żyd z chlebem leży na ziemi, dziesiątki Żydów bije [s] się, przewraca, tarza w piasku, spada na dół. Głośne ich krzyki roznoszą się daleko.
Z sąsiedniego pola nadchodzą Lagerschutze426, walą kolbami; stójkowi wymachują długimi, giętkimi kijami.
Krzyki wzmagają się, są coraz głośniejsze. Ktoś podnosi się z rozbitą twarzą, inny z pokrwawioną szyją. Wlatują z powrotem do wody, chwytają łopaty w ręce – i z sercem ściśniętym – szybkimi ruchami wyrzucają piasek.
A na brzegu, koło mostu, leży ów Żyd z chlebem i histerycznie płacze. Na ziemi poniewierają się okruchy.
Brzeg urasta coraz wyżej od usypanego piasku. Lagerschutze stoją z nastawionymi karabinami.
* * *
…A jeśli padnie któryś – to czy coś w tym strasznego?
Ale skoro w biały dzień padło niespodzianie czterech ludzi naraz i wieczorem pogrzebano ich w ziemi, koło górki obok obozu, a nazajutrz wykopano osiem nowych grobów – coś szarpnęło sercem. Każdy dotyka swych zapadłych policzków i ze strachem patrzy na nowy cmentarz.
Pewnego razu, po pracy, zastaliśmy naszego sąsiada, Hirszhorna, skurczonego na pryczy. Kubek z kawą stał na wpół przewrócony.
Żydzi oglądali go badawczym spojrzeniem:
– Hirszhorn… du gist awek di bone427.
– Was przeżyję na pewno…
