XXVIII Wstęp
miasto graniczne72, na Zagłębie – wcielone do Rzeszy. Z Zagłębia na fałszywych papierach próbowano przedostać się na Słowację lub do granicy neutralnej Szwajcarii. Starano się utrzymywać kontakt z działaczami w Europie i Palestynie. Zagłębie odwiedził Aron Menczer z Wiednia, sporadyczny kontakt listowny utrzymywany był z towarzyszami w Szwajcarii73. Geller, podobnie zresztą jak Ichak Cukierman i Cywia Lubetkin z Droru, korespondował bardzo intensywnie zarówno z działaczami szwajcarskimi, jak i palestyńskimi74.
O zaangażowaniu Gellera w organizowanie szlaków emigracyjnych wprost pisze Mordechaj Krzesiwo: „odwiedził nas Eliezer Geller […], by wyjaśnić, jaka jest nasza rola […]. Zdecydowano, że mamy działać w Niemczech, zaopatrzeni w chrześcijańskie, aryjskie dokumenty […], stworzyć dla siebie drogę ucieczki i przedostać się do Erec Israel, nielegalnie przekraczając granicę. I istotnie, niektórzy z nas zdołali przedrzeć się przez niemal nieprzebyte drogi i dotrzeć do celu, do wytęsknionego kraju, ale większość z nas została złapana, aresztowana i zabita”75. We wspomnieniach powtarzają się informacje, że Geller przekazywał fałszywe dokumenty podróżne76. Jednym z dostarczycieli blankietów i stempli miał być „znajomy chrześcijanin, kierownik urzędu pracy w Kielcach. Za pieniądze dostarczał Żydom fałszywych świadectw pracy i wysyłał ich z aryjskimi paszportami do pracy w Rzeszy i we Włoszech”77.
Utrzymując perspektywę alii jako fundament aktywności syjonistycznej zarówno Dror, jak Gordonia starały się odrodzić w sytuacji okupacyjnej kibuce hachszarowe. Niektóre z nich istniały już przed wojną – tak miała się rzecz z kibucem Droru na warszawskim Grochowie. Początki farmy sięgały jeszcze 1915 r., założyli ją uciekinierzy z Rosji czekający na możliwość wyjazdu do Palestyny. Służyła ona kolejnym grupom chaluców przygotowujących się do alii i uczących się na Grochowie sztuki rolniczej. Uprawiano zboże, buraki, ziemniaki, sadzono także krzewy różane, hodowano kury, króliki, budowano ule. Zorganizowano również warsztaty i kursy stolarskie, ślusarskie czy krawieckie. Hachszara obejmowała ponadto formację intelektualną: wieczorami studiowano język i literaturę hebrajską, palestynografię, historię Żydów. W 1930 r. zbudowano na Grochowie dom na kilkadziesiąt osób, mieszkało w nim jednak w latach trzydziestych ok. 200 chaluców78.
W kwietniu 1940 r. Dror zdołał odbudować zniszczony w pierwszych miesiącach okupacji kibuc grochowski i uczynić go centrum rolniczym, organizacyjnym i kulturalnym. Początkowo Grochów służyć miał także innym organizacjom chalucowym (m.in. Haszomer Hacair), ostatecznie jednak Dror organizował farmę
