348 „Słowo Młodych”, nr 6–7 [8]
O sytuacji w socjalizmie
Muszę zaznaczyć od razu na wstępie: nie chodzi mi o ustalenie socjalistycznego charakteru naszego ruchu, czy też istoty naszego socjalizmu. Nie będziemy też analizować obecnego kryzysu w socjalizmie. Uczyniliśmy to już nie raz, a rozwój wypadków potwierdził jedynie słuszność naszych diagnoz.
[17] Stwierdziliśmy [s] zawsze, że kryzys w socjalizmie maa[…]aa [i ba]rdziej w skutki brzemienny, aniżeli w kapitalizmie. Dzaa[…]aa c[iu] latach, które minęły od największego w dziejach kryzys[u świata ka]pitalistycznego, musimy skonstatować, że kapitalizm jednak z[dołał był] przezwyciężyć trudności gospodarcze i polityczne, wykazując aa[…]aa że jego potencjał żywotności jest jeszcze dość duży. Chociaż ob[ecne] warunki nie wróżą mu długiego bytowania, znalazł jednak kapitalizm [roz]wiązania, które umożliwiły mu przezwyciężenie najgroźniejszego nie[bezpie]czeństwa. Wystarczy przytoczyć próby gospodarcze Roos[e]velta158, które [świad]czą dobitnie o śmiałych poszukiwaniach dróg do wybrnięcia z sytuacji, chociaż faktycznie jest to niemożliwe wobec struktury ustroju.
A właśnie w tym samym czasie kryzys w socjalizmie zaostrzył się i pogłębił i to nie tylko w ruchu ale i w ideologii. Istnieją w socjalizmie cztery zagadnienia, które domagają się rozwiązania:
I. Jakie wnioski powinien wyciągnąć socjalizm ze zwycięstwa faszyzmu ?
Nasze wnioski są stare. Socjalizm musi stać się ruchem reformatorskim o potężnej sile moralnej. W ostatnich czasach nie potrafił socjalizm (w przeciwieństwie do faszyzmu) wzbudzić entuzjazmu, wiary, idealizmu i gwałtownego buntu przeciw istniejącej rzeczywistości. Jak długo socjalizm nie stanie się ruchem o tak wielkiej sile atrakcyjnej, jaką posiadają bodaj tylko ruchy religijne; jak długo nie poruszy najgłębszych czynników duchowych i psychicznych; jak długo nie obejmie myślą i filozofią całokształtu życia narodowego i społecznego, aż po najtajniejsze jego zakamarki – nie będzie on ruchem reformatorskim i rewolucyjnym. By stać się nim, musi ulec zasadniczym przeobrażeniom ideologicznym, musi zmienić taktykę i system.
Marksizm zbudził i utrwalił świadomość klasową ruchu robotniczego, zakreślił jego ramy organizacyjne, wyznaczył ogólne wytyczne i uczynił z proletariatu ważny faktor polityczny – ale na tym skończyła się jego rola. Marksizm nie zdołał poprowadzić proletariatu do zwycięstwa. Wszystkie jego poczynania polityczne, wszystkie jego rozwiązania w dziedzinie narodowej czy gospodarczej, stały się źródłem słabości współczesnego ruchu robotniczego. Na tym też odcinku należałoby przeprowadzić gruntowną rewizję socjalizmu.
II. Droga do zdobycia władzy i taktyka, jaką należy stosować, gdy władza jest w rękach socjalistów
Jest faktem stwierdzonym, że na całym niemal świecie demokracja oddała ster rządów socjalistom, ale… socjalizm nie wiedział, co z tą władzą uczynić. Że nie stała
