„Słowo Młodych”, nr 8 [8] 395
Ale Lajwik nie staje się – jak to często ma miejsce w podobnych wypadkach – „poszukiwaczem Boga”353. Nie interesuje go absolutnie metafizyczna i irracjonalna strona skomplikowanego zjawiska, zowiącego się Życiem, przeciwnie – cała jego namiętność poety koncentruje się na Człowieku i jego cierpieniach oraz możliwościach samowyzwolenia. Nie widzi on bowiem możliwości wybawieńczych w siłach Kosmosu lub Natury (stąd może pochodzi brak zainteresowania poety pięknem przyrody), lecz całą swoją wiarę i nadzieję pokłada tylko i jedynie w Człowieku. Jego też istota zajmuje centrum twórczości poety (jakże może poeta śpiewać hymny pochwalne na cześć natury, skoro człowiek tonie w morzu cierpień i bólu?).
Wbrew przekonaniom, łączącym poetę z obozem socjalistycznym i rewolucyjnym, nie daje on posłuchu teoriom materialistycznym, które głoszą nadejście wyzwolenia jako nieuniknionego rezultatu rozwoju historycznego, pewnych procesów lub czynników obiektywnych. Jedynym bojownikiem, będącym w stanie zrealizowania haseł wolności i wyzwolenia ludzkości – to Człowiek [s]. Oto przekonanie poety.
Lajwik, dziecko naszej epoki, obserwuje ciężką potyczkę swego pokolenia z jego wrogiem, analizuje metody walki, ocenia ich wartość moralną i siłę praktyczną. Heroiczne wysiłki tego pokolenia i pragnienie lepszej przyszłości porywają go zarówno jako człowieka, jako też i artystę. Jego utwory mają spełnić funkcję trębacza, wzywającego do podjęcia walki, oraz stanowić drogowskaz dla bojowników.
Źródłem poezji Lajwika są jego smutne, młodzieńcze lata, spędzone w tajgach i kazamatach Sybiru, które zostawiły głębokie i niezatarte ślady w duszy poety. Ciężkie kajdany, które tam krępowały mu ciało, owładnęły jego duszą na długie lata i przypominały mu cierpienia owego koszmarnego okresu354.
Pod wrażeniem tych wspomnień, w poszukiwaniu pocieszenia i rekompensaty za owe cierpienia, które wszak stanowią jedynie maleńkie ogniwo w łańcuchu cierpień wszystkich bojowników lepszego jutra, pragnie Lajwik znaleźć w cierpieniach jakiś sens – i w swym pierwszym cyklu wierszy „Na drogach Sybiru” rozwija on koncepcję, iż „coś wielkiego i cudownego z cierpień musi wyniknąć”. Ta sama zresztą myśl zawarta jest również w [24] aa[…]aa, napisanym w wiele lat później w Ameryce.
aa[…]aa [t]wórczości literackiej Lajwika stanowi jego czołowy aa[…]aało do niego posłużyła mu stara żydowska legenda o pras355 aa[…]aa tle tej legendy rozwinął poeta bogatą akcję dramatyczaa[…]aaą jak w lustrze wszystkie idee i dążenia wybawców ludzkoś[ci w cza]sach przeszłych oraz walki o wolność najszerszych mas społecznych doby obecnej. Sam poeta zajął stanowisko socjalizmu etycznego i z jego punktu widzenia maluje obraz wydarzeń. W tym to pełnym symbolów utworze świat przedstawia się jako stara ruina, zamieszkała przez włóczęgów i żebraków, zaś dwie kobiety przedstawiają ucieleśnienie bezbronnej i bezradnej, pełnej trwogi ludzkości. Dwaj żebracy wnoszą w dzieło mistyczny wiew mesjanizmu, przymglony cierpieniami świata, zaś Tanchum
