418 „Słowo Młodych”, nr 9–10 [8]
Ideał nowego człowieka jest ideałem wolności i wewnętrznej harmonii. Harmonijne powiązanie momentów społecznych i indywidualnych w życiu człowieka umożliwi mu pełne i właściwe wyżycie się. Nie należy jednak nigdy nie zapominać [s], że człowiek żyje, [12] rozwija się, podlega ciągłym przeobrażeniom i zmianom, trwa w pragmatycznym rozwoju. „Człowiek jest działającym, a nie podlegającym działaniu”. Dalej Gordon powiada: „Ośrodek życia jest nie tu i nie tam, lecz w tobie, w twoim własnym ja”. Stąd, reasumując, konkluduje: „Ośrodek jest jeden, świat jest jeden – świat człowieka, jego własna jaźń”. Nie kult osobowości, lecz kształcenie jej, nie ucieczka od społeczeństwa, lecz powrót do człowieka. W tym podejściu uwypukla się entuzjazm Gordona i jego nauki, która opiera się nie na negacji, lecz na twórczych, pozytywnych siłach człowieka, kształtujących życie, nadających mu kierunek, treść i sens.
* * *
Dnia 24 miesiąca szwat [22 lutego] roku 1922 Gordon umarł. Cóż pozostawił nam Gordon w spuściźnie po sobie? Wszystko, wszystko co stworzył, lecz przede wszystkim siebie samego, swą postać, swe życie – symbol człowieczeństwa. Może w artykułach jego nie było jasności i precyzji myśli, ale za to w życiu była synteza, była architektonika.
Umarł Gordon, lecz nauka jego, nauka jego życia działa i oddziaływuje nadal. Im bardziej czas oddala nas od smutnej chwili jego zgonu, tym bardziej postać Gordona ukazuje się w całym swym majestacie i aureoli.
Żydowski ruch robotniczy oparł się ideowo na myśli Gordona. Siłą oryginalnej i twórczej tej myśli ruch rozrósł się, poszedł w masy, stał się deską ratunku dla dziesiątek i setek tysięcy młodzieży żydowskiej, szukającej życia i pracy. Ludowe ujęcie syjonizmu, rewolucyjne i realistyczne podejście do kwestii żydowskiej, nieograniczające się do słownego radykalizmu, a wymagające od człowieka natychmiastowej i pełnej realizacji socjalistycznego życia, staje się aktualne w chwili obecnej425, gdy znaczne odłamy młodzieży żydowskiej idą na lep klasowej i rewolucyjnej frazeologii. Organiczne ujęcie narodu, historyczny związek z jego przeszłością, nowa społeczna koncepcja, głębokie i pozytywne podejście do życia żydowskiego i do jego przejawów, wszystko to zobiektywizowało się, co więcej, stało się prawdą żydowskiego życia w naszym pokoleniu.
Niechaj rocznica śmierci Gordona stanie się dniem głębokiej spowiedzi; niechaj zmusi nas do zastanowienia się i do przemyślenia wielu spraw, które zdawały się nam na pozór same przez się zrozumiałe i jasne.
Niechaj pamięć Gordona natchnie nas do nowej pracy i nowych wielkich zdobyczy w żydostwie i w syjonizmie.
Ml.426
