„Słowo Młodych”, nr 9–10 [8] 435
Sam, dłużnik finansjery amerykańsko-angielskiej, przelewający rzeki krwi dla ratowania Związku Radzieckiego i cierpiącej pod pruskim butem ludności wielu krajów, nie potrafi wiele zdziałać. I powtórzy się być może historia „działalności pokojowej Wielkiej Czwórki”… Więc chociaż w finiszu wojny obecnej Rosja Sowiecka, jako rzecznik najszerszych mas ludowych Europy, bronić będzie ich najżywotniejszych interesów, to jednak najprawdopodobniej sytuacja sprzed dwudziestu pięciu laty się powtórzy.
Niektórzy z nas pokładają wszystkie niemal nadzieje w wybuchu rewolucji socjalnej. Jedynie ona – takie lansowane jest twierdzenie – rewolucja wielomilionowych rzesz ludowych wszystkich krajów Europy, zdoła uratować mordującą się nawzajem i skłóconą między sobą ludzkość. Rewolucja socjalna, braterski związek zbrojny ludu roboczego, cierpiącego w uścisku kapitalizmu od Żółtej Rzeki do Missisipi, od Gór Skandynawskich aż po Apeniny; jedynie ona zdoła położyć kres ciągłemu przelewowi krwi.
Zachodzi tylko pytanie, czy rzeczywiście istnieją szanse dla wybuchu rewolucji socjalnej i czy ona doprawdy wyzwoli ludzkość? Pomijając względy ideowe, budzące nasze zastrzeżenia co do celowości i skuteczności rewolucji socjalnej, wierzymy jednak, że gdy międzynarodowy lud roboczy podniesie uzbrojoną pięść, to żagiew buntu płonąć będzie dopóty, dopóki na całym świecie nie zapanuje socjalizm. Ale czy w chwili obecnej ruch socjalistyczny jest w stanie podnieść swą uzbrojoną pięść, czy zdoła on obalić rządy demokratycznego Marsa?
Nie wydaje nam się, by na powyżej wyszczególnione pytania można było odpowiedzieć twierdząco. Pomimo bohaterskiej obrony, a ostatnio nawet stanowiska ofensywnego Armii Czerwonej478, proletariat międzynarodowy nie może się dopatrywać wzoru i punktu oparcia w Związku Radzieckim. Pomimo wszelkich sukcesów ZSSR w dziedzinie walki z hitleryzmem, nie kroczy on jednak n a czele grabarzy reakcji, a zatem – nie może stanowić jedynego rzecznika przyszłych spraw ustrojowych świata. W ewentualnej rewolucji socjalnej proletariat międzynarodowy byłby zmuszony do tego, by własnymi tylko siłami wywalczyć sobie zwycięstwo. Samo ono przez się, w tej konstelacji sił polityczno-społecznych byłoby to [s] możliwe, gdyby z drugiej strony zwyciężające demokracje nie zyskały sobie w oczach ogółu właśnie dzięki przymierzu, zawartemu z Rosją Sowiecką [s]. Od chwili bowiem zawarcia układu między Anglią, USA z jednej, a ZSSR z drugiej strony, mocarstwa demokratyczne moralnie odniosły zwycięstwo i tym samym możliwość wybuchu rewolucji socjalnej w tych krajach przestała istnieć.
III
Wyzwolenie ludzkości oraz ułożenie stosunków społeczno-politycznych w myśl najgorętszych pragnień socjalistów może nadejść z innej strony. Podobnie jak po osiemnastym roku479, tak i teraz, a szczególnie w krajach, które poniosły lub poniosą klęskę – a więc w Niemczech, Francji, Polsce, Włoszech itp. – zaistnieje możliwość utworzenia rządów lewicowych lub co najmniej radykalno-socjalistycznych partii. Rządy te, umiejętnie kierowane przez liderów ruchu robotniczego, mogą drogą ewolucyjną i stosunkowo krótką doprowadzić do realizacji socjalizmu w Europie. Koalicja partii, które
