strona 346 z 991

Osobypokaż wszystkie

Miejscapokaż wszystkie

Pojęciapokaż wszystkie

Przypisypokaż wszystkie

Szukaj
Słownik
Szukaj w tym dokumencie

Transkrypt, strona 346


[...] w sferach reprezentujących socjalistyczne uchodźstwo żydowskie panuje wyraźny —jeśli tak można powiedzieć — „polonofilizm” polityczny i kulturalny: sfery te przeciwstawiają się bardzo wyraźnie prądom inspirowanym przez litewskie koła żydowskie, a zmierzającym do nieużywania przez Żydów języka polskiego itp.


W cytowanych już „Uwagach o sytuacji w Wilnie i na Wileńszczyźnie” uczciwie przyznano, że:


[...] władza sowiecka niosła ludności żydowskiej wyzwolenie z ucisku narodowego w stosunku do warunków, w jakich żyli Żydzi w Polsce, a co dopiero do warunków w zaborze niemieckim. O postawie społeczeństwa żydowskiego wobec Sowietów zadecydowały przede wszystkim czynniki narodowościowe. Prześladowania Żydów w Polsce, głębokie przeświadczenie o tym, że są obywatelami niższego gatunku — oto podłoże, na którym ukształtowało się nastawienie Żydów.


Z pewnym zrozumieniem pisano o motywach młodzieży:


Charakterystyczny był fakt skomunizowania znacznej części młodzieży żydowskiej, która przede wszystkim organizowała powitania władz sowieckich, wchodziła do wszelkich możliwych tworzonych przez Sowiety instytucji i z zaszczutej mniejszości narodowej przekształcała się w panującą grupę społeczną (w zachowaniu widać było manifestujące się procesy kompensacji dawnych upokorzeń). Ten stan rzeczy podsycany był przez władze sowieckie. Przynależność do narodu żydowskiego budziła u nich z reguły zaufanie, a w każdym razie dawała pewną przewagę wobec przynależności do narodu polskiego.


Wspominano o litewskich represjach wobec wywodzących się z Bundu działaczy związków zawodowych i o wyraźnym podsycaniu polsko-żydowskich animozji w środowiskach mieszczańskich. Zdaniem autorów opracowania, powołana przez polskie środowiska lewicowe w celu eliminowania wpływów Endecji Liga do walki z antysemityzmem „nie zdołała jednak rozwinąć szerszej działalności wobec późniejszego rozwoju wydarzeń na Litwie”. Okres drugiej okupacji sowieckiej oceniano także w sposób wyważony. Pisano m.in., że „społeczeństwo żydowskie zajęło raczej negatywne stanowisko wobec nowych władców” oraz że „o ile starsze społeczeństwo żydowskie nastawione było negatywnie wobec nowych władców, to młodzież starała się to odrobić z naddatkiem”.

                               
                                                          *
Pierwsze bombardowanie miasta miało miejsce już w południe pierwszego dnia wojny niemiecko-rosyjskiej. Następnego dnia ewakuowały się władze sowieckie, a wraz z nimi około 3 tys. Żydów12. 24 czerwca wkroczyły do miasta oddziały niemieckiej 7 dywizji pancernej.
Litwini dzień wcześniej powołali nowy rząd na czele z Juozasem Ambrazeviciusem, a w Wilnie powstał Litewski Komitet Miejski, na którego czele stanął Stasys Zymantas-Zakevicius; policję litewską organizował późniejszy burmistrz Wilna



12 Udało się z pewnością ewakuować pasażerom dwóch specjalnych pociągów, natomiast większość pieszych, uciekających przez Oszmianę na wschód, zostało zawróconych na przedwojennej granicy polsko-sowieckiej.