strona 495 z 991

Osobypokaż wszystkie

Miejscapokaż wszystkie

Pojęciapokaż wszystkie

Przypisypokaż wszystkie

Szukaj
Słownik
Szukaj w tym dokumencie

Transkrypt, strona 495


swobodę religijną. W drodze z Mołodeczna do Wilna proniemieckie nastroje konkretyzowały się w formie antyżydowskich wystąpień, inicjowanych przez akcję ulotkową z powietrza, a po tym bezpośrednio przez Niemców. (Rabowanie sklepów, rabowanie żydowskich uchodźców i — rzadziej — pogromy. Ja słyszałem o pogromie w Wołożynie4).
Widziałem taką ulotkę o treści mniej więcej następującej: armia niemiecka zlikwidowała reżim żydowsko-bolszewicki, polegający na nędznej wegetacji ludności pracującej (używali w tych ulotkach terminologii prop[agandy] socjalistycznej), pozbawiono lud wiejski ziemi, zamknięto go w kołchozach, gdzie rządzi pasożyt Żyd. Zmęczono ludność bezmyślnym stachanowizmem5. W ten sposób zniszczono dobytek krwawego wysiłku rewolucyjnego. Dlatego wzywa się masy pracujące do pomocy armii niemieckiej.
Do ulotki dołączona była „przepustka” (po rosyjsku „propusk”), która głosiła, że jej posiadacz („okazitiel”) jest przeciwnikiem bezmyślnego przelewu krwi i podporządkowuje się zarządzeniom niemieckim.
W Oszmianie milicja obywatelska wzięła mnie do roboty razem z innymi Żydami. Zakopywaliśmy bez śladu trupy tankistów radzieckich.
Kiedy przybyłem do Wilna — było to wieczorem — widziałem całe masy Żydów prowadzonych trybem wojskowym przez żołnierzy litewskich do robót.
Byłem w Wilnie do 20 VII, w przybliżeniu. W czasie mego krótkiego tam pobytu z dnia na dzień zaostrzały się represje w stosunku do Żydów. Ograniczony przydział chleba do 10 dkg dziennie na osobę. Początkowo Żydzi nosili opaski, po tym wprowadzono żółte łaty na piersiach i plecach. Często zdarzały się rabunki po domach. Łapano ludzi do roboty w mieście i wreszcie Litwini poczęli wywozić Żydów — jak mówiono — do robót. Poczęły też obiegać miasto plotki o masowych rozstrzeliwaniach Żydów w miejscowości Ponary. Z bardzo wielu domów uprowadzono mężczyzn bez względu na wiek, a kobiety wypędzono z mieszkań, które później pieczętowano. Zdarzało się, gdy Litwini zabierali meble, to na skutek wojskowych interwencji niemieckich zwracali je.
Wśród uprowadzonych z ulicy (i z ulicy uprowadzano) mężczyzn, znajdowało się wielu znajomych, między innymi warszawianin Mandelbaum, właściciel kilku kamienic w Warszawie.



4 Wołożyn — miasteczko powiatowe w woj. nowogródzkim, zamieszkane w większości przez ludność żydowską (5 tys. w 1931), siedziba słynnej jesziwy, założonej w 1803 przez Chaima z Wołożyna. Miejscowych Żydów zamordowano podczas trzech akcji: 1941, 10 maja 1942, we wrześniu 1942, zginął wówczas ostatni przełożony jesziwy, rabin Chaim Wulkin.
5 Aleksiej Stachanow (1905-1977) — rosyjski górnik, który w 1935 zapoczątkował w ZSRR współzawodnictwo pracy. Stachanowizm (ruch stachanowski) — potoczne określenie prowadzonych w ZSRR, a później w państwach tzw. demokracji ludowej, różnorodnych działań ideologicznych, mających prowadzić do wzrostu produkcji poprzez rywalizację między zakładami, kołchozami, brygadami itp., a także między poszczególnymi pracownikami. Z czasem akcja objęła wszystkie sektory życia społecznego, łącznie z kulturą i nauką.