„oczyszczania” trwała 3 dni. W tym samym czasie na Żydów nałożono kontrybucję w wysokości 5 milionów rubli. W gromadzeniu tej sumy wzięli udział też Polacy. Zgromadzono 3 500 000 rubli... Po trzech dniach przedłużono termin (do tygodnia) zebrania kontrybucji. Żydzi przychodzili dobrowolnie, wierząc, że w ten sposób się wykupią. Tydzień później — dokładnie 6 września — zapędzono Żydów do getta. Getto obejmowało wcześniejszą dzielnicę żydowską. Było to pierwsze getto. II getto mieściło się w murach dawnego wileńskiego getta, po drugiej stronie ulicy Niemieckiej (Żurawia, Szklana i inne). Zapędzanie Żydów do getta odbywało się następująco: pierwszego dnia, w sobotę, od godziny wpół do czwartej nad ranem do 7 wieczorem, drugiego dnia (w niedzielę) — tak samo. Dwa dni to trwało. Wziąć można było ze sobą tylko to, co mogło się samemu udźwignąć. Używane przez Żydów wózki były konfiskowane. Ludzie szli jak na zagładę — wystraszone twarze, zapłakani —jeszcze nie wszyscy wiedzieli, że idą do getta. Litwini popędzali ich nahajkami; często musieli zostawiać bagaż i iść dalej. Bagaż natychmiast znikał.
Ludność polska: starsi — płakali, młodzi — śmieli się. Przed wejściem do getta — padł pierwszy Żyd. Pozostawiono go na ulicy. Dość duża grupa została zapędzona na Zaułek Lidzki, tam zabrano im bagaż, a ludzi popędzono na Łukiszki.
Do obu gett weszło 35 tys. Żydów (za czasów Sowietów było w mieście 65 tys.). Około 25 tys. Żydów nie poszło do gett, zginęli podczas łapanek. W getcie powstał nowy Judenrat, złożony z 5 osób: rabin Frid, Jaszuński, Milkanowicki i jeszcze dwóch. Żydowska policja, która została natychmiast utworzona, rekrutowała się z rewizjonistów i przestępców. Na czele stał Gens (z Betaru) z Lidy i Glazman — przywódca Betaru w Wilnie.
— Biała łata z niebieska gwiazdą Dawida. Potem były stemplowane przez gestapo.
— 200 osób, potem zmniejszono ich liczbę do 125.
— Getto otoczono płotem z desek, z dwiema — potem z jedną bramą, na ul. Rudnickiej i Jatkowej, z tej prawie nie korzystano.
Żydzi, którzy weszli w Zaułek Lidzki. Po drugiej stronie koszar litewskich żołnierzy.
W nocy weszli litewscy żołnierze, bili. Między 2-3 Zaułek zamknięto. Żydów popędzono na Łukiszki. Powiedzieli, że za pieniądze wypuszczą. W rzeczywistości tych, co podali się za rzemieślników — zwolnili połowę. Pozostałych — do Ponar. Zabito. („Lidzcy”4). To wydarzyło się jeszcze przed zainstalowaniem się w getcie.
Pierwsze instytucje: biuro ewidencyjne i coś w rodzaju urzędu zatrudnienia. Z powodu nacjonalizacji — trudności z żywnością. Zmusiło to Żydów do pójścia do pracy. Judenrat otrzymał lokal w szkole realnej. Nie było epidemii. Żydzi sami starali się utrzymać porządek. Naciski na prace przymusowe. Później: dla męż-
4 W oryginale: Lider, tzn. mieszkańcy Lidy.