Tytuł:Premieres in Berlin [Premiery w Berlinie]
Sygnatura: mb97
Źródło: "Literarisze Bleter" 1927, nr 38, s. 738-740
Słowa kluczowe: teatr
Autor: dr Michał Weichert
Opis: Korespondencja z Berlina, w której autor - teatrolog i reżyser jidyszowy działający w Polsce, charakteryzuje ogólnie Berlin teatralny, a potem zatrzymuje się konkretnie na dwóch premierach. Berlin, z racji choćby możliwości materialnych, przyciąga największych artystów. Także początkujący dramaturgowie, choć chętnie wyrażają zgodę na wystawienie swych utworów na prowincji, jednak wiedzą, że "smichę" [dosł. uprawnienia rabina, certyfikat potwierdzający te kompetencje; przen. oficjalne zaliczenie w poczet] dramatopisarze mogą otrzymać dopiero w Berlinie.
M. Weichert gościł właściwie na wystawie teatralnej w Magdeburgu, ale nie mógł sobie odmówić wizyty w teatrach Berlina "przy okazji". Reżyser żydowski zauważa, że Berlin nie jest tym dla Niemiec, czym Paryż dla Francji, a Moskwa dla Rosji. W Niemczech obok Berlina liczą (liczyły) się także główne ośrodki teatralne "landów", np. Weimar, Stuttgart, Monachium, Dusseldorf, Drezno, Frankfurt. Każde z tych centrów, obok Berlina, ma swój udział w tworzeniu teatru niemieckiego. Jednak to Berlin ma największą liczbę widzów teatralnych i najsprawniej działającą organizację widzów w Niemczech. Nic więc dziwnego, że działa tu 40 scen. Nie wszystkie jednakowo zasługują na uwagę. Autor odnosi się tylko do następujących 2 premier: "Henryka IV" ["Henry IV"] W. Szekspira (na podstawie obserwacji próby generalnej) w Lessigtheater M. Reinhardta (reż. K.H. Martin) oraz "Hopla, mir lebn" [oryg. niem. "Hoppla, wir leben" E. Tollera] w Theater am Nollendorfplatz E. Piscatora.
Artykuł ilustrowany jest zdjęciami A. Granacha w insc. Piscatora.
Uwagi: Autor artykuły: M. Weichert (1890 Stare Miasto, Galicja - 1967 Izrael) teatrolog, reżyser, pedagog, działacz społeczny. Studiował u Maxa Reinhardta. Jako reżyser współpracował z Trupą Wileńską. Założył żydowską szkołę dramatyczną w Warszawie, Żydowskie Studio Teatralne, Jung Teater [Teatr Młodych]; publicysta teatralny, prezes Związku Artystów Scen Żydowskich. Na temat współczesnego teatru niemieckiego wygłaszał referaty (zob. anons w "Literarisze Bleter" 1927, nr 11, s. 217) i pisał nie tylko w "Literarisze Bleter", ale i w czasopiśmie "Jidisz Teater".
Aleksander Granach (właśc. Jeszaja Gronach, 1890-1945) wywodził się ze wschodniej Galicji. Był aktorem scen niemieckich i jidysz oraz filmowym. W 1905 r. przyłączył się do wędrownego zespołu teatralnego. Rok później wyjechał do Niemiec, gdzie studiował, a następnie występował u M. Reinhardta. Obsadzano go w rolach charakterystycznych; jego specjalnością były ekspresjonistyczne portrety proletariuszy. Po I wojnie występował w Niemczech, Polsce (w 1930 w Warszawie w jidysz), Rosji. W 1934 r. porzucił na stałe scenę niemiecką. Dawał występy w Warszawie i Łodzi, a potem w kijowskim teatrze jidysz. W 1936 r. osiedlił się w USA, gdzie brał udział w spektaklach jidysz oraz filmach hollywoodzkich.
O Piscatorze - zob. też M. Weicherta "Erwin Piscator afn szejd-weg" [Erwin Piscator na rozdrożu], "Literarisze Bleter" 1929, nr 29, s. 560-561
