Tytuł:Kurce awtobiografje fun Ester-Rochl Kamińska [Krótka autobiografia Estery Racheli Kamińskiej]
Sygnatura: mb74
Źródło: "Literarisze Bleter" 1926, nr 87, s. 17
Słowa kluczowe: teatr, ważne postaci
Opis: Początek autobiografii artystki poświęcony jest dzieciństwu i sytuacji rodzinnej. Dowiadujemy się, że aktorka urodziła się w 1870 r. w miejscowości Porozów w guberni grodzieńskiej. Pewne novum stanowi informacja, że chociaż ojciec sam zaliczał siebie do „klekojdesz” (funkcjonariuszy gminy), ona – najmłodsze z siedmiorga dzieci, zapamiętała go jako „luftmencza” (człowieka bez konkretnego stałego zajęcia). Swoją rodzinę nazywa „kantorską”, ponieważ jeden jej brat był chazenem w Niemczech, a drugi w Polsce. Dom rodzinny przedstawia jako położony w pobliżu takich instytucji żydowskich (i jednocześnie miejsc), jak szul [synagoga], bes-medresz [dom studiów i modlitwy] i hegdesz [przytułek dla biedaków]. Zauważa, że na jej edukację składał się jeden semestr lekcji u rebicyn i nauka pieśni żydowskich i nieżydowskich od koleżanek i „bachurim” [młodzieńców] z besmedreszu.
Kamińska wspomina, że do 1887 r. (czyli do wieku 17 lat) nigdy nie była w teatrze. Ale gdy się dowiedziała, że „Eldorado” w Warszawie poszukuje odtwórczyni ról dziecięcych, była gotowa podjąć to wyzwanie. Na przeszkodzie stanęli jednak rodzice, którzy uważali to za „chilul-haSzem [profanację Imienia Bożego].
Po śmierci rodziców, w 1892 dołączyła do zespołu [Mojsze] Weisfelda i „starszego” Szwarcbarda [Dawida] jeszcze pod panieńskim nazwiskiem Halpern. Od razu, jak twierdzi, została primadonną. Jej pierwszą rolą była Mirele w sztuce [A. Goldfadena] „Czarownica”. Rok później wyszła za mąż za Abrahama Icchaka Kamińskiego. Oboje przejęli kierownictwo zespołu i wyruszyli na objazd prowincji. Aktorka wraca myślą do prymitywnych warunków, w jakich przychodziło im wtedy występować. Nadmienia, że musieli udawać, że grają po niemiecku, a nie w jidysz (choć wprost nie mówi o wprowadzeniu zakazu przedstawień w jidysz w Cesarstwie Rosyjskim w latach 1883-1905). Podaje z pamięci przykład fragmentu przerobionego na „niemiecki” (w przypisie zamieszcza się dla porównania brzmienie oryginału).
Uwagi: W części poświęconej działalności artystycznej po 1905 r. wymienia teatry, w których grała i które prowadziła (przy warszawskich podaje adresy oraz aktualną funkcję budynków), repertuar, czasem skład zespołu. Uwzględnia występy gościnne w Petersburgu (1908), w USA (1909; 1911), Londynie i Paryżu (1913). Przy omawianiu swoich losów w czasie I wojny światowej, podkreśla, że przez 5 miesięcy musiała grać po rosyjsku. Następnie dodaje, że w latach 1918-20 grała pod władzą różnych rządów. Półtora roku w ZSRR wspomina jako okres, kiedy w państwowych teatrach otrzymywała kilkukrotnie wyższe honorarium niż najlepiej zarabiający "koledzy po fachu" w tym kraju. Następnie informuje o powrocie do Polski i występach na prowincji i w Warszawie. Autobiografię kończy informacja, że przez ostatni rok nie prowadziła działalności artystycznej z powodu ciężkiej choroby.
Krótka autobiografia stanowi przedruk tekstu, którego pierwodruk ukazał się w warszawskim czasopiśmie "Teater" z 1925 r. nr 1.
Autobiografia wybitnej aktorki jidysz pokazuje drogę kobiety na scenę żydowską w pierwszych latach egzystencji tego teatru [rok 1876 uważa się za początek działania profesjonalnego świeckiego teatru jidysz, rok 1877 za datę pojawienia się kobiet na tej scenie]. Tekst pozwala skorygować i uzupełnić dostępne biografie artystki w języku polskim. Uderza w nim brak wzmianki o prapremierze "Di goldene kejt" I. L. Pereca (1906), o rolach filmowych, udziale w Trupie Wileńskiej. Podkreśla się pozytywną opinię krytyków rosyjskich, zwłaszcza Aleksandra Kugela (1864-1928). Użyte w tytule słowo "ojtobiografie" podano w wersji rosyjskiej.