Nowo przybyli Niemcy bardzo boją się tego, co nastąpi w przyszłości. Biorą
naszych za świadków, że tylko młodzi są tacy, starsi zaś nie.
W tramwajach przed kilkoma tygodniami wprowadzono [przepis], że oni (cywile
i wojskowi) zajmują przednią platformę w tramwajach, pozostali – tylną.
Nad 22 [Żydami] z Nasielska (18 mężczyzn i 4 kobiety) wisi wyrok śmierci, gdyż
wbrew zakazowi władz powrócili do domu287.
Literaci dowiedzieli się o raju, jaki im Icchak [Giterman] urządził w Wilnie. Ciągnęli
tam, kiedy Warszawa nie była w stanie okazać im takiej pomocy288.
Z serdecznymi pozdrowieniami
Twój Fajwel
ARG I 454/1 (Ring. I/1039)
Opis: oryg., rkps (ER*), atrament, 206x280 m m, tekst miejscami trudno czytelny, j. żyd., k. 1, s. 2;
odpis (3 egz., z opuszczeniami), rkps (MS*), ołówek, j. żyd., 148x208 mm, k. 3, s. 6.
Edycja częściowo na podstawie odpisu i Ksowim 1.
Druk: Kronika getta, s. 68–71; Ksowim 1, s. 62–65; Joman 1, s. 52–56.
5/XI 1938 [s]
[4–6 stycznia 1940]
[1]
Moi Kochani!
Sytuacja gospodarcza jest bardzo ciężka, nie ma podstaw do normalnego życia ekonomicznego. [Jesteśmy] odcięci od źródeł surowców, wywożonych zresztą w wielkich ilościach. Żyd[owscy] kupcy z Łodzi przywożą stamtąd towary, które sprzedają tutaj po trzykrotnie wyższej cenie, bo tam obowiązują ceny przedwojenne. Za przewóz płaci się czterdzieści–pięćdziesiąt procent wartości towaru. Towar ten sprzedaje się przez ulicznych przekupniów oraz w prywatnych mieszkaniach, tylnymi drzwiami. Przewiduje się, że to ustanie za miesiąc, dwa, bo kupcy „okradają” w Łodzi swoje własne składy, wywożąc [towary] przy pomocy przemytników, którzy wynoszą je na plecach.
Dziś, czwartego stycznia, słyszałem, że były wypadki uprzedzania Żydów, iż dziś
tamci ludzie [Niemcy] przeprowadzą u nich rewizję. Powiadomiły o tym kobiety, jak
mówią, z określonego towarzystwa. Wiadomość okazała się prawdziwa.
Dopytują się o clearing289 na emigrację.
Położenie lekarzy pogorszyło się. Byli lekarze, którzy wcześniej zarabiali do
tysiąca zł dziennie. Obecnie ich sytuacja jest o wiele gorsza. Ludzie nie mają po prostu pieniędzy na leczenie.
287 Zob. dok. 27.
288 W listopadzie 1939 r. grupa żydowskiej inteligencji utworzyła komitet, którego zadaniem było dokumentowanie losów Żydów polskich pod okupacją niemiecką oraz otoczenie opieką uciekinierów z GG; jednym z jego czołowych działaczy był Icchak Giterman; szerzej o tym zob. M. Schulz, Der Beginn des Untergangs. Die Zerstörung der jüdischen Gemeinden in Polen und das Vermächtnis des Wilnaer Komitees, Berlin 2016.
289 Clearing (ang.) – system rozrachunków polegający na wyrównywaniu wierzytelności i długów bez użycia środków płatniczych, nie jest jasne, w jakim kontekście użyto tu tego określenia.
