[31 grudnia 1940–17 stycznia 1941]
[1]
Moi Kochani!
Słyszałem, że w ostatnich dniach odbywały się w Warszawie demonstracje pod
hasłem: Warszawa bez Żydów1099. Jednocześnie słyszałem, że we wszystkich kościołach wygłoszono kazania, żeby zapomniano o nieporozumieniach z Żydami, przeciwnie, żyją oni teraz zamknięci za murami. Nie należy się pozwolić szczuć wrogom, którzy chcą siać nienawiść między narodami.
Ostatnio odbyło się wiele zabaw w kamienicach, piją wino i wódkę i bawią się.
Bardzo się rozpowszechniły piecyki na trociny. Taki piecyk kosztuje 40 zł. Jednorazowe napalenie kosztuje 2 zł dziennie, podczas gdy węglem – 6 albo 7 zł. Poza tym ciepło jest bardziej higieniczne.
Getto rozdzieliło rodziny: żona poszła na tamtą stronę do swego brata, wychrzty;
córka przedostała się jako chrześcijanka do miasteczka, bo nie chciała zostać w getcie. Ojciec pozostał [w getcie] z dwiema córkami.
W Radomiu zebrano w ciągu trzech dni 150 tysięcy zł dla 2000 Żydów, których
wygnano stamtąd do okolicznych miasteczek.
fMówiąf, że wiele ludzi pisze wspomnienia: Gepner1100 i in[ni].
Poemat „Izkor” [Icchaka Kacenelsona] wywiera silne wrażenie, choć z punktu
widzenia artystycznego jest miernej jakości. Poeta żąda zemsty za cierpienia i łzy, opowiada o łapankach, śmiertelnym strachu na ulicy, obozach pracy (pijawki, wysysające krew pracujących w błotach i bagnach), z których nie ma powrotu. [Są tam przedstawione] nikczemne wyczyny ludzi z Gminy, którzy są niekiedy gorsi od tamtych. Smutek dzieci bez szkół. Bez wychowania. Śmierć męczenników, dziecko zamordowane z powodu swej urody.
W nowej książce telefonicznej pod Jaroslaj [?] przy ul. Jezuickiej podany jest telefon burdelu dla tamtych1101.
Sposób Rumkowskiego: przydzielił swoim ludziom mieszkania i wziął za to po
kilka tysięcy marek na opiekę społ[eczną]1102. Udało mu się do tej pory uzyskać od tamtych kilka mil[ionów] marek. Główne wpływy pochodzą z zablokowanych dotychczas kont żyd[owskich], część z komornego, które Rum[kowski] ściąga zarówno w żyd[owskich], jak i w chrześcijańskich kamienicach.
Przy ul. Leszno 6 mieszka wychrzta. Bardzo pragnie zżyć się z Żydami. Dniem
i nocą pracuje w Komitecie [Domowym].
31 grud[nia] zastrzelono na rogu Niskiej i Zamenhofa Żydówkę, która usiłowała
przedostać się przez granicę [getta]. A jednak setkom ludzi udaje się przejść na tamtą stronę, aby zakupić tam produkty.
Zakazano dziś Żydom urządzania zabaw sylwestrowych.
1099 Por. Kolekcja Hersza Wassera, dok. 1, s. 19 (zapis z 30 grudnia 1940 r.).
1100 W oryg. Nergep.
1101 Informacja błędna.
1102 Od kwietnia 1940 r. Rumkowski miał prawo ściągania komornego, co stanowiło jedno z niewielu źródeł dochodu getta łódzkiego.
