[27–28 lutego 1941]
[1]
Po drugiej stronie cmentarza żyd[owskiego] powstały młodzieżowe bandy rabusiów, które zaczepiają także chrześcijan. Były tam wypadki, że rozbierano Żydów i zabierano im wszystko.
O Płońsku słyszałem następującą historię: w miejscowej starej synagodze znajduje
się zabytkowy aron ha-kodesz1168. Osadzono grupę Żydów w synagodze, zamknięto z zewnątrz i trzymano ich dopóty, dopóki nie połamali aron ha-kodesz na drzazgi. Słyszałem następujące objaśnienie: chodzi o to, żeby nie został żaden ślad życia Żydów w Polsce. Jest to konieczne do wykazania, że Żydzi są elementem napływowym, który nie zapuścił tu korzeni.
Rabini krakowscy, których wywieziono do Oświęcimia, już nie żyją. Ich przewinienie: zwrócili się do metropolity Sapiehy i hrabiego Ronikiera z memoriałem w sprawie przesiedlenia [Żydów] z Krakowa. W ostatnich dniach sprawa przesiedlenia z Krakowa zaostrzyła się. Tylko siedem tysięcy Żydów posiada kenkarty, pozostałe dwadzieścia tysięcy musi opuścić Kraków.
Do Opola [Lubelskiego]1169 przybyło tysiąc Żydów z Wiednia1170.
Wywieziono [zbiory] prawie wszystkich poważniejszych muzeów polskich1171.
Na ul. Koźlej szmugiel odbywa się przez drzwi w murze graniczącym ze stroną
aryjską. Przejście kosztuje 5 zł. Żyd robi świetny interes.
Kilka dni temu (23–27) lut[ego] odbyło się powitanie ponad 20 wychrzczonych
rodzin, które figurowały na liście Ronikiera1172. Wśród nich Benedykt Hertz1173,
prof[esor] Hirszfeld1174, dr [Aleksander] Wertheim i in[ni]. W Gminie Żydowskiej przygotowano dla nich opaski.
1168 Drewniany aron ha-kodesz w płońskiej synagodze pochodził z 1830 r.; informacji o okolicznościach jego zniszczenia nie udało się zweryfikować.
1169 Opole Lubelskie (pow. Puławy).
1170 W lutym i marcu 1941 r. do GG deportowano ok. 5 tys. Żydów wiedeńskich, z czego ok. 2 tys. trafiło do Opola Lubelskiego; zob. Generalne Gubernatorstwo. Relacje i dokumenty, dok. 52; Eksterminacja, dok. 22.
1171 Na ten temat szerzej zob. P. Majewski, Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945, Warszawa 2005, s. 181–210.
1172 Według wspomnień Ronikiera wydał on w 261 przypadkach świadectwa „aryjskości” w imieniu RGO, które zostały jednak zakwestionowane przez Gestapo jako sprzeczne z prawem III Rzeszy; zob. A. Ronikier, Pamiętniki 1939–1945, red. i oprac. M. Rydlowa, Kraków 2001, s. 76–77, 95–96.
1173 Benedykt Hertz (1872–1952), prozaik, satyryk, współpracownik wielu pism, m.in. „Głosu”.
1174 Ludwik Hirszfeld (1884–1954), bakteriolog i immunolog, odkrywca prawa dziedziczenia grupy krwi, współtwórca i wicedyrektor Państwowego Zakładu Higieny (1924–1939). Po wybuchu wojny jako konwertyta na katolicyzm nie nosił opaski i czynił starania o wyjazd za granicę, jednak w 1941 r. został zmuszony do przeniesienia się do getta. W getcie prowadził wykłady dla studentów medycyny. W czasie wielkiej akcji uciekł wraz z żoną i córką na aryjską stronę, gdzie przetrwał do końca wojny. Od 1945 r. pracował we Wrocławiu. Opublikował wspomnienia pt. Historia jednego życia (Warszawa 1946; wyd. 4: Warszawa 1989). O przybyciu do getta zob. ibidem, s. 238–240.
