dla Żydów z dystryktu warsz[awskiego]1179. Zrozumiano to w ten sposób, że wywiezie się Żydów z Warszawy do baraków, dlatego wielkie zaniepokojenie. W frzeczywistościf pozostaje to w związku z przymusem pracy.
Wśród nowo przybyłych wychrztów znajduje się prof. Hirszfeld, znane w Europie
nazwisko w dziedzinie bakteriologii, oraz Natanson1180. Czerniaków pokazał mu portret jego dziadka, byłego [2] prezesa Gminy Żydowskiej w Warsz[awie]1181. Wnuk przyznał, że dziad lepiej postąpił od niego.
Nadeszła wiadomość o fśmierci Żydaf – wychrzty w Oświęcimiu. Przewinienie jego
oraz dwóch towarzyszy polegało na tym, że powiedzieli policjantowi pol[skiemu], iż
jest gorszy od Niemca.
Przybyło 8 tysięcy Żydów wiedeńskich1182: do Opola [Lubelskiego] 2000, Kielc
i in[nych] miast.
Cena masła podskoczyła do 35 zł.
Do Grodziska [Mazowieckiego?] pojechało z powrotem ponad 50 rzemieślników
żyd[owskich]. Mają wyremontować tamtejsze domy dla Niemców, którzy tam
przybędą.
Do mężczyzny, który zgubił opaskę, oficer niemiecki powiedział: „iSie Jude, Sie
haben das zwanzigste Jahrhundert verloreni”1183.
Interesująca depesza z Karlsbadu do Składkowskiego o pogromach żyd[owskich]
z roku 19371184 oraz uwagi Paprockiego1185 w sprawie umieszczenia tych osób na czarnej liście.
Od godziny pierwszej do 3 wzmaga się specjalnie porządek na Karmelickiej, żeby
nie dać tamtym pretekstu do bicia Żydów w drodze na Pawiak. Mówią, że codziennie tam jeżdżą, żeby bić więźniów.
Gdy na porządku dziennym stanęła sprawa wypoczynku sobotniego, w Gminie
powstała dziwaczna sytuacja. Ludzie spod znaku Agudy byli za utrzymaniem odpoczynku w niedzielę, ponieważ został on ustanowiony przez poprzednie państwo, a wychrzczeni Żydzi byli za odpoczynkiem w sobotę, i tak właśnie się stało.
W cukierniach i kawiarniach zanotowano nowy sposób zarobkowania: stoi kobieta
i wypożycza wchodzącym opaski. Dostaje za to 10–20 gr.
1179 Zob. treść obwieszczenia w: Obozy pracy, dok. 1.
1180 Nie ma pewności, o którego z wielu przedstawicieli tej rodziny chodzi.
1181 Ludwik Natanson (1821–1896), lekarz społecznik, założyciel i redaktor „Tygodnika Lekarskiego”, w latach 1871–1896 prezes Warszawskiej Gminy Starozakonnych.
1182 Między 1 lutego a 30 kwietnia 1941 r. z Wiednia wysiedlono 10 tys. Żydów.
1183 Panie Żydzie, Pan zgubił gdzieś dwudziesty wiek (niem.).
1184 Narastanie antysemityzmu w drugiej połowie lat 30., spowodowane m.in. śmiercią Piłsudskiego i dekompozycją obozu rządzącego, w najbardziej spektakularny sposób wyrażało się w organizowaniu pogromów na Żydach, których pretekstem było często przestępstwo popełnione przez jednego Żyda (np. pogromy w Mińsku Mazowieckim i Przytyku – 1936 r., pogrom w Brześciu Litewskim – 1937 r.). Tylko w latach 1935–1937 doszło do ok. 100 większych tzw. zajść antyżydowskich, w których kilkunastu Żydów poniosło śmierć, a ok. 2 tys. odniosło obrażenia.
1185 Stanisław J. Paprocki (1895–1976), współtwórca Instytutu Badań Spraw Narodowościowych, od 1935 r. dyrektor Biura Polityki Narodowościowej w Prezydium Rady Ministrów, od 1939 r. na emigracji.
