Ale dziś, dziesiątego, przybył pociąg z dwoma tysiącami Żydów z Gdańska,
Bydgoszczy i w ogóle z Pomorza. Zbudzono ich w piątek o godzinie drugiej w nocy
i kazano spakować się w przeciągu 2 godzin. Zezwolono im zabrać ze sobą 20 marek, które na granicy w Tczewie wymienione zostały na bezwartościowe 40 złotych (wycofane z obiegu dwudziestozłotówki)1224.
Otwierają kawiarnie, które należą wspólnie do znacznej liczby rodzin, jak np.
„Sztuka” (Leszno 2) [należy do] dwudziestu kilku rodzin1225.
Szmugiel odbywa się w dużej mierze przy pomocy tramwajów. Gdy tramwaj przejeżdża przez dzielnicę żydowską, chrześcijanie wyskakują z paczkami, zwłaszcza na placu Muranowskim. Płaci się tam konduktorowi wespół z policjantem 100 zł za kurs. [Tramwaj] jedzie nieco wolniej i wyskakują z workami pełnymi kaszy lub mąki.
Na cmentarzu żydowskim odbywa się ogromny szmugiel. Grupa chrześcijan wchodzi do getta, a Żydzi wychodzą.
Na mieście znów widać „bosaków” [?].
Pozdrowienia z Łodzi. Aprowizacja jest tam niezła. Dostaje się po 400 g chleba
dziennie na osobę. Panuje porządek i czystość. Na każdym, który stamtąd przybywa, Warszawa sprawia wrażenie bałaganu. Poza gettem pracuje tam w fabrykach 15 000–16 000 ludzi. Kilka tysięcy [Żydów] wyjechało dobrowolnie do Niemiec, żeby budować drogi1226.
Od Żydów z Głowna słyszałem, że chłopi utrzymywali ich przez całą zimę, nie
było wypadku, żeby Żyd udał się na wieś i nie wrócił z workiem ziemniaków.
W Warszawie zdarzają się liczne wypadki sprzedawania przez Żydów domów i placów. Umowy sporządza się u adwokatów. Ostatnio odbywa się to rzadziej, natomiast sprzedaje się nieruchomości w E[rec] I[srael]. Słyszałem o kilku takich wypadkach.
W ciągu ostatnich trzech dni, począwszy od 7 [marca], kiedy zabito Igo Syma1227,
Warszawa przeżywa ciężkie chwile. Aresztowano 220 Polaków, największych polskich artystów – [Junoszę-]Stępowskiego, Jaracza, Malicką, Przybyłko-Potocką1228 oraz
1224 Por. L. Hirszfeld, op. cit., s. 300–301.
1225 Kawiarnia „Sztuka”, w której występowały m.in. Marysia Ajzensztadt i Wiera Gran, należała do radcy Beniamina Zabłudowskiego, niejakiego Gurewicza, niejakiej p. Wajntraub i do neofity Czarneckiego z Biura Opałowego Gminy.
1226 Zob. Reichsautobahnlager, w: Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, wyd. K. Radziszewska i in., Łódź 2014, s. 172.
1227 Igo Sym, właśc. Karol Sym (1896–1941), aktor filmowy i teatralny pochodzenia polsko-austriackiego, w czasie oblężenia Warszawy pracował w Straży Obywatelskiej. Prawdopodobnie jeszcze przed wojną był współpracownikiem niemieckiego wywiadu. Pod koniec 1939 r. podpisał volkslistę, prowadził koncesjonowany teatr „Komedia”, współpracował z Gestapo. Za tę współpracę Wojskowy Sąd Specjalny ZWZ wykonał na nim 7 marca 1941 r. wyrok śmierci.
1228 Kazimierz Junosza-Stępowski (1880–1943), jeden z najwybitniejszych aktorów międzywojennego kina polskiego. W czasie okupacji prowadził kawiarnię aktorską „Znachor”, potem grał w koncesjonowanym teatrze „Komedia”. Został postrzelony przypadkowo, gdy państwo podziemne wydało wyrok na jego żonę. Maria Malicka (1900–1992), aktorka teatralna, w czasie okupacji najpierw
pracowała jako kelnerka, później grała w teatrze „Komedia”. Po zabójstwie Syma Gestapo aresztowało i zesłało do Auschwitz jej męża, aktora Zbigniewa Sawana. Maria Przybyłko-Potocka (1873–1944), wybitna aktorka, zginęła pod koniec powstania warszawskiego.
