Sprawa Ossowy koło Chełma1540 oświetliła sytuację niczym błyskawica i pokazała, jakie następstwa może pociągnąć za sobą tyfus. Był tam dobrowolny obóz pracy. 2 obozowiczów zachorowało na tyfus, przybyli esesmani i kazali wszystkim rozebrać się do naga. 5 [Żydom] kazali wykopać dół, a innym 5 stanąć w szeregu. Zastrzelili pierwszych 5, potem grabarzy itd. Tak rozstrzelali 531541 ludzi. Uratował się kucharz i kierownik Służby Porządkowej. Obaj chorzy wyzdrowieli.
Historia Pomiechówka1542, gdzie zgładzono 800 ludzi także z powodu chorób,
wstrząsnęła ludnością żyd[owską], ponieważ pokazała, czego można się spodziewać, jeśli nie zdoła się uśmierzyć chorób w getcie. Mówią też o ściślejszej izolacji getta z powodu epidemii. W ogóle ludność żyd[owska] oskarżana jest o rozprzestrzenianie tyfusu na prowincji. Żydzi, którzy uciekają z Warszawy na prowincję, szerzą tyfus.
ARG I 448/9 (Ring. I/506)
Opis: oryg., rkps (ER*), atrament, j. żyd., 144x109 mm, k. 1, s. 1. Na odwrocie dok. 126.
Druk: Kronika getta, s. 320–321 ; Ksowim 1, s. 299; Joman 1, s. 316–317.
20–26 września 1941
[1]
20/IX
Nowe pogłoski o pełnej izolacji – o wybudowaniu wysokiego muru.
Kto wspomoże ubogich – tylko ubodzy.
Teatry Judtowej1543.
2 pol[skie] teatry – „Femina”1544
Księżniczka Czardasza1545
Historia w sądzie – otoczone.
Miesiąc Dziecka1546.
W ARG zachował się zbiór korespondencji przychodzącej i wychodzącej ziomkostwa; szerzej zob. Wrzesień 1939 i listy, s. 186–197.
1540 Ossowa (Osowa, pow. Włodawa); szerzej o egzekucji chorych w obozie zob. Obozy pracy, dok. 40–42.
1541 Według relacji w ARG ofiar było 52; zob. ibidem, dok. 42.
1542 W Pomiechówku (pow. Nowy Dwór Mazowiecki) znajdował się obóz przejściowy dla ludności żydowskiej z północnego Mazowsza, wywiezionej tam latem 1941 r.; szerzej o tym zob. Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka, s. 7–11; ibidem, dok. 8.
1543 Regina Judtowa (zob. s. 209, przyp. 1161) miała koncesję na prowadzenie teatru „Nowy Azazel”.
1544 Teatr „Femina” przy ul. Leszno 35 działał od lipca 1941 r., jego dyrektorem artystycznym i literackim był Jerzy Jurandot, w teatrze występowały m.in. Stefania Grodzieńska i Diana Blumenfeld; zob. J. Jurandot, Miasto skazanych. 2 lata w warszawskim getcie, oprac. P. Szapiro, A. Arnold, Warszawa 2014, s. 79–85; Getto warszawskie. Przewodnik, s. 594–599.
1545 Księżniczka Czardasza – operetka Imre Kálmána (1915). Jej adaptację wystawiono w „Feminie” 19 września 1941 r.; zob. Getto warszawskie. Przewodnik, s. 597.
1546 „Miesiąc Dziecka” – akcja dobroczynna organizowana przez CENTOS na rzecz dzieci. Pierwsza taka akcja odbyła się w sierpniu–wrześniu 1940 r., druga trwała od września do listopada
