Słyszałem o następującej dramatycznej scenie z obozów pracy w ubiegłym roku:
spod Warszawy przywieziono wozem Pinkierta kilku skatowanych obozowiczów –
pobitych, krwawiących. Chłopskimi furmankami jechali ranni, wycieńczeni obozowicze. Przez okna (Collegium) wyglądali kandydaci do wyjazdu do tego samego obozu. Zobaczywszy, w jakim stanie powrócili [ich poprzednicy], zbuntowali się i krzyczeli: „Zabijcie nas, ale tam nie pojedziemy” i zaczęli wyskakiwać przez okna. Kierownik Arbeitsamtu, Ziegler, wpadł we wściekłość i rzucił się z karabinem na umundurowanych, którzy przywieźli zmarłych.
eWe wrześniu wróciła do szopów wojskowa odzież, bo przyszyto źle guziki – nie
zachowano odstępu, jaki powinien być od jednego guzika do drugiego itp.e
W Kielcach ulice nazywają się następująco: jJojnego, Abrahama, Czosnkowa, Figowego Liścia, Zaśniedziała, Trefna, Treifegasse, Jerozolimska, Rabinaj. Przy bramie getta [jest] napis w czterech językach.
Ziegler, Austriak, nadporucznik, pracował w Wydziale Pracy Gminy, został zamordowany w Oświęcimiu. Przyczyna: ujawnił, że oficerowie [niemieccy] zgwałcili pięć dziewcząt żydowskich. Wyrażono mu za to pozornie podziękowanie, a następnie skorzystano ze sposobności, aresztowano go i wywieziono do Oświęcimia.
eDr Morgenstern z JEAS został aresztowany we wrześniu za to, że pisał kartki
w imieniu JEAS, który został zlikwidowany. Część jego funkcji przejął JHK (pomoc
sąsiedzka) – [Morgenstern] zamazał na kilku kartkach JHK i napisał JEAS, [2] grozi
mu za to Oświęcim.e1558
Dr Hagen wygłosił w sali Gminy odczyt dla lekarzy. Wzywał do wzmożenia walki
z tyfusem. Przygotowuje się nowe zarządzenie w tej sprawie. Za niezgłoszenie [choroby] surowe kary do kary śmierci włącznie. Za opuszczenie getta srogie kary. Znany jest wypadek zarażenia tyfusem przez Żyda z Warszawy siedmiu ludzi na prowincji. Wiadomo mu [Hagenowi], że pod koniec 1940 r. liczba zachorowań na tyfus spadła i prawie ustała, lecz przybycie nowych uchodźców spowodowało nową falę epidemii. Żydzi powinni pamiętać, że oni [Niemcy] ocalili Żydów przed największym wrogiem, przed bolszewizmem.
Na kilka dni przed likwidacją akta 13-stki zostały spalone przez ludzi 13-stki oraz
agentów Gestapo. Nie dowiedziano się więc o ich tajemnicach, chyba że ktoś z nich powie coś po wojnie.
eKonne omnibusy firmy Kohn-Heller ludzie nazywają „Chata ze wszą”, „Chata
wuja Kohna”. Omnibusy te łączą małe getto z dużym (z Leszna na Solną). Cena 60 gr za kurs. Omnibusy te zawsze są przepełnione ludźmi i w rezultacie [są] dobrym środkiem rozprzestrzeniania wszelakich epidemii.e
Na cmentarzu dzieją się okropne rzeczy. Masowe groby – niegodziwy sposób
grzebania biedaków – wrzucanie ich jak psów do grobów – to jeszcze nie wszystko. Wszystko wskazuje na to, że w nocy rozkopują groby. Wyciągają nieboszczykom złote zęby i zabierają całuny. Ostatnio toczyło się dochodzenie dyscyplinarne przeciw policjantom żydowskim, którzy się tym zajmowali. Jednym słowem, samo dno upadku.
e30 sierpnia – tragedia w Ossowej koło Chełma. W tamtejszym ochotniczym obozie pracy pojawiło się kilka przypadków tyfusu. Przybyli esesmani i kazali pięćdziesięciu
1558 Fragment dot. Morgensterna wydrukowano w Kronice getta na s. 318; por. dok. 126.
