Spośród Żydów niemieckich, przybyłych do Warszawy przed kilkoma dniami1681,
164 najlepszych i najprzystojniejszych młodych mężczyzn, w tym dużą część chaluców, wysłano do obozu karnego w Treblince1682 (koło Sokołowa), gdzie większość zesłanych zostaje w krótkim czasie zgładzona. Tam w ciągu 3 tygodni ze 160 otwockich młodzieńców żydowskich pozostało tylko 38.
ARG I 445/4 (Ring. I/503/1)
Opis: oryg., rkps (ER*), atrament, j. żyd., 150x195 mm, k. 1, s. 1. Na odwrocie dok. 164.
Druk: Kronika getta, s. 361–362 (podzielone na dwie notatki); Ksowim 1, s. 343–344; Joman 1, s. 351–352.
[Początek maja 1942]
[1]
aa[...]aa spośród tych zabitych aa[...]aa niemożliwością jest opisanie okropnego wrażenia, jakie robiły te dziesiątki tysięcy pożegnań aa[...]aa i mężczyzn, którzy mieli żony w Warszawie i odwrotnie. Żydzi w Żychlinie i innych miastach różnymi kanałami dowiedzieli się o okrutnym, nieuniknionym losie, których ich czeka1683. Zaalarmowali swoich bliskich w Warszawie, aby ich ratowali w ostatnim momencie. Mimo iż rozumieli i przeczuwali, że nie będą mogli uciec od przeznaczenia, że Warszawa w obliczu tego dzisiejszego zabójczego reżimu niewiele może pomóc. Te krótkie, zaszyfrowane kartki pozostaną jednym z najokrutniejszych dokumentów tego okresu1684.
Cóż należy uczynić, aby ten sam los nie spotkał Żydów z Generalnego Gubernatorstwa – jak mamy się zachować w obliczu tego wielkiego nieszczęścia? Z wiadomości z Chełmna1685 widzieliśmy, że mimo iż wróg chce nas zniszczyć, boi się jednak do
1681 W kwietniu 1942 r. do getta przybyło ok. 4 tys. Żydów wysiedlonych z Berlina, Magdeburga i innych miast Rzeszy; zob. ARG. Getto warszawskie I, dok. 58; Kapłan, s. 321 (zapis z 30 kwietnia 1942 r.); S. Lehnstaedt, Okkupation im Osten. Besatzeralltag in Warschau und Minsk 1939–1944, München 2010, s. 280, tab. 7.
1682 Karny obóz pracy w Treblince, znany też jako Treblinka I, działał od końca lata 1941 do 23 lipca 1944 r. i pracowali w nim głównie Polacy z dystryktu warszawskiego. Wspominani przez autora młodzi Żydzi niemieccy pracowali przy budowie ośrodka zagłady Treblinka II. W czasie okupacji używano powszechnie formy „Treblinki”, w l. mn., zamiast „Treblinka”.
1683 Notatka dotyczy zagłady gett w Żychlinie i okolicach. W marcu 1942 r. wszystkich mieszkańców getta żychlińskiego wywieziono do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem; zob. Kraj Warty, dok. 29.
1684 Chodzi o listy zachowane w ARG; zob. Listy o Zagładzie, dok. 26–30.
1685 Ośrodek zagłady w Chełmnie nad Nerem (SS-Sonderkommando Kulmhof) założono jesienią 1941 r. Funkcjonował on do kwietnia 1943 oraz krótko w 1944 r., tuż przed przybyciem Armii Czerwonej. Stał się miejscem śmierci ludności żydowskiej z Kraju Warty i getta łódzkiego, a także Romów oraz prawdopodobnie dzieci z Zamojszczyzny i Czech. Wiadomość o ośrodku dostarczył do Warszawy Szlamek Ber Winer, który w lutym 1942 r. dotarł do getta i złożył Herszowi i Blumie
Wasserom relację zachowaną w ARG; zob. Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka, dok.1a, s. 90–111; zob. też Listy o Zagładzie, dok. 50–59, s. 112–135; P. Nowicki, Zanim „przybył z zaświa-
