HWC 31/6–9 (te notatki mają swoje kopie w AŻIH) oraz HWC 31/12 i 48a133. Jest to dziesięć notatek z lata 1941 r., czyli z okresu wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, oraz trzy notatki z czerwca 1942 r. Te ostatnie zostały opublikowane w 1968 r. przez Józefa Kermisza w przekładzie angielskim134, pozostałe ujrzały światło dzienne dopiero w 1985 r., o czym piszę dalej.
Od początku pracownicy Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej (przekształconej w 1947 r. w Żydowski Instytut Historyczny) nie mieli wątpliwości co do wartości odnalezionych materiałów i konieczności ich rychłej publikacji135. Jednak prace nad przygotowaniem zapisków do druku trwały kilka lat. Było to spowodowane nie tylko złym stanem zachowania części materiałów (zwłaszcza z 1939 r.), które wymagały pilnej konserwacji, ale i koniecznością rozszyfrowania i edytorskiego opracowania tekstu:
Mamy przed sobą kilkaset kart różnego formatu (w tym także nawet papierowe serwetki), zapisane atramentem lub ołówkiem, w większości z obu stron. I w większości nie numerowane. […] Ringelblum nie segregował materiału, nie analizował go, a już z pewnością go nie „opracowywał”. […] Jego celem było zebranie materiału, dopilnowanie, by nie przepadł, a nie jego opracowanie. Robił to jednak na całkiem „prywatny”, w dużej mierze tylko dla niego zrozumiały sposób136
– relacjonował w 1949 r. Nachman Blumental137, który był głównym redaktorem
przygotowywanej edycji. Wyliczał także inne przeszkody stojące przed wydawcami: trudny do odczytania charakter pisma, uszkodzenia tekstu, stosowanie nie zawsze zrozumiałych kryptonimów i skrótów itp. Z Blumentalem przy odczytywaniu rękopisów współpracowali: Hersz Wasser, Bluma Wasser138, Józef Kermisz, Jeszaja Trunk i inni pracownicy ŻIH139, kopie maszynowe sporządzała Genia Silkes140. Na zachowanych w AŻIH kolejnych maszynopisach tekstu widać, że odczytywanie i przepisywanie
133 Na temat okoliczności wysłania tych dokumentów wiemy niewiele, a ówczesne motywacje Wassera pozostają w sferze hipotez; zob. Inwentarz Archiwum Ringelbluma, s. 51–58; Kolekcja Hersza Wassera, s. XIX–XXI; K. Person, Hersz Wasser: sekretarz Archiwum, s. 301–303. W żadnym z wydań notatek Ringelbluma w Polsce nie wspomniano o przechowywaniu części zapisków w Nowym Jorku.
134 J. Kermish, Emmanuel Ringelblum’s Notes hitherto Unpublished, „Yad Vashem Studies” 7, 1968, s. 173–183.
135 O ówczesnych reakcjach prasowych i opracowywaniu zbiorów ARG zob. A. Żółkiewska, Emanuel Ringelblum. Biografia i dziedzictwo (wprowadzenie), KHŻ, 2015, nr 4, s. 575–578.
136 N. Blumental, Di arbet iber Ringelblums ksaw-jadn, „Jedijes. Biuletin fun Jidiszn Historiszn Institut in Pojln”, listopad 1949, s. 3 (jeśli nie zaznaczono inaczej, tłum. J.N.-K.).
137 Nachman Blumental (1905–1983), absolwent polonistyki na UW, przed wojną pracował w Lublinie jako nauczyciel. Wojnę przeżył w ukryciu po aryjskiej stronie, później współtworzył CŻKH, w latach 1947–1949 był pierwszym dyrektorem ŻIH. Od 1950 r. w Izraelu, gdzie pracował w muzeum kibucu Bejt Lochamej ha-Getaot.
138 Bluma Wasser (z d. Kirszenfeld) (1912–1990), żona Hersza Wassera, w getcie warszawskim brała udział w pracach „Oneg Szabat”, przede wszystkim sporządzała odpisy dokumentów.
139 Zob. Ksowim 1, s. 22.
140 Zob. dopiski na poszczególnych kopiach w AŻIH, Żydowski Instytut Historyczny, sygn. 2262, bpag.
