O[stdeutsche] B[autischlerei] W[erkstätte]1915.
Tendencja Żydów do sabotażu.
U Schultza 2 bluzy [dziennie do uszycia]. Ciężka praca, zła aprowizacja, jedyny
ratunek – „szabrowanie”1916, tj. sprzedawanie rzeczy po wysiedlonych. Rabunki po dziś dzień, handel.
Konfiskata mienia na terenie szopów.
Nowa teoria: wszystko, co na terenie szopu, należy do firmy – niepisana konstytucja.
Przepustki na wywiezienie rzeczy z terenu szopów dla osób mieszkających poza
jego terenem.
Język
Wszystko przeszło na niemiecki, wszystkie napisy, korespondencja u Hallmanna
– po niemiecku.
Werkschutz (Werkschmutz)1917 – byli policjanci, szmuglerzy, ludzie z półświatka
i in[ni].
Główne dochody nielegalnych [pochodzą] ze szmuglu, z nielegalnych piekarni.
Gestapowiec Konrad1918.
U Többensa afera z fikcyjnym szopem, zabrali pieniądze i posłali na Umschlag,
zabrali maszyny, które Żydzi tam umieścili.
[13v]
Aprowizacja. U Schultza 10 zł za każdego z tych niezatrudnionych, którzy otrzymują aprowizację.
1. Zarobki od żywego towaru z handlu numerkami.
Ciągłe wyzyskiwanie robotników szopów przez niemieckich przedsiębiorców za
prawo do życia. Na przykład Hoffmann1919 opodatkował wszystkich majętnych. To samo w innych szopach, żeby Niemiec był zainteresowany ochranianiem swoich Żydów.
2. Zarobki z produkcji: okazuje się, że są ostatnio mniejsze. I dlatego:
3. Zyski z aprowizacji. Sprzedaje się na wolnym rynku produkty, które przydzielone
zostały przez Rüstungskommando.
1915 Tzw. szop Landaua, por. s. 385, przyp. 1874.
1916 W oryg. szabrirn (żyd.).
1917 Gra słów oparta na podobieństwie dźwiękowym słów niem. Schutz ‘ochrona’ i niem. Schmutz ‘brud’.
1918 Franz Konrad (1906–1951), z zawodu kupiec, od 1933 r. w NSDAP i SS. Od 1940 r. w Warszawie jako referent ds. pomieszczeń w Wydziale Rekwizycji i Zaopatrzenia (Beschlagnahme und Beschaffungswesen), szef Werterfassung od września 1942 r. Po wojnie skazany na karę śmierci przez sąd w Warszawie; zob. K . Person, Filatelisty w getcie warszawskim przypadki. Historia Franza Konrada, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 7, 2011, s. 252–268.
1919 Wilfried Hoffman (w źródłach także Hoffmann), właściciel szopu przy ul. Nowolipki 49 i 51a, produkującego mundury dla SS; latem 1942 r. zatrudniał 1200 osób.
