24 grudnia 1942
[1]2038
eMerenholc2039 – policjant
7 osób ubrania b[…]be
[2]
24/XII [1942]
Kryjówki
Obecnie, w grudniu [19]42, kryjówki są bardzo popularnym zjawiskiem. Wszyscy
szykują teraz kryjówki. Budują je wszędzie we wszystkich szopach i w getcie. Stało
się to wręcz specjalnym zawodem, który kwitnie i świetnie się rozwija. Zarabiają przy tym rzemieślnicy, inżynierowie i in[ni].
Sprawa kryjówek ma już swoją kilkuletnią historię. Zaczęto się ukrywać od razu po
wkroczeniu Niemców, ukrywano ludzi, ukrywano towary. Na Franciszkańskiej i Nalewkach w piwnicach, na poddaszach i w odrębnych izbach zamurowywano magazyny towarów, ponieważ Niemcy wszystko rekwirowali i wywozili całe platformy z towarami. Już wtedy znalazły się wyrzutki, które parały się denuncjowaniem tych kryjówek. Byli to zawodowi donosiciele, [2v] którzy w większości rekrutowali się spośród tragarzy. Wskazywali magazyny, które nigdy nie zostałyby odnalezione przez Niemców. Zachowały mi się w pamięci fakty zagrabienia z ulicy Franciszkańskiej całych wagonów skór o milionowej wartości2040. Przez kilka dni wielkie wojskowe platformy wywoziły te towary z kryjówek.
Poza towarem ukrywali się także ludzie. Wówczas, w latach 1939-1940, częściowo
w 1941, prawie każdego dnia łapano na roboty. Ludzie ukrywali się przeto w szafach, w tapczanach, na antresolach, w komórkach, w piwnicach, na strychach itd. Niektóre mieszkania były tak urządzone, że wydzielano pokój, w którym ukrywali się mężczyźni [3]. Pokój taki był zwykle oddzielony szafą, kredensem itp. Niemcy wiedzieli już o tego rodzaju kryjówkach dzięki informacjom od żydowskich kompanów, którzy [im] na nie wskazywali. Ukrywali się również pobożni Żydzi z brodami i pejsami. Niebezpiecznie było pokazać się [na ulicy] z brodą, ponieważ bardzo często znajdował się gestapowiec lub po prostu umundurowany Niemiec, który nie mogąc znieść braku cywilizacji u brodatych Żydów ścinał im brody lub wręcz wyrywał je wraz z kawałkami ciała.
Nowa era kryjówek rozpoczęła się w okresie blokad [i] wysiedlenia. Tym razem
starano się urządzać dobre kryjówki, gdyż była to już kwestia życia i śmierci. [3v]
2038 Powojenna, archiwalna paginacja kart. Strony niespaginowane oznaczone literą „v”. Strona 1 nie była dotąd publikowana.
2039 Marian Merenholc (1912–1944) przed wojną zarabiał na życie jako muzyk w kabaretach i nocnych lokalach, uczestnik kampanii wrześniowej. W getcie pracował w Służbie Porządkowej i działał w organizacji Polskich Socjalistów. Wiosną 1942 r. przeszedł na stronę aryjską i wyjechał do Lwowa, gdzie był komendantem okręgu lwowskiego Socjalistycznej Organizacji Bojowej. Od
1944 r. znowu w Warszawie, członek Komendy Głównej Socjalistycznej Organizacji Bojowej, walczył w powstaniu warszawskim na Żoliborzu w szeregach Organizacji Wojskowej PPS im. Jarosława Dąbrowskiego. Pod koniec powstania zginął w trakcie próby przedostania się na Pragę.
2040 Por. dok. 60.
