getta warszawskiego nie ujrzała w 1968 r. światła dziennego; podobny los spotkał też przygotowane już do druku tomy 3 i 4 Kroniki getta łódzkiego191.
Ostatecznie przygotowane w latach 60. tłumaczenie ukazało się dopiero w 1983 r.,
pod redakcją Artura Eisenbacha i nakładem „Czytelnika”. Konsultantem naukowym był prof. dr hab. Tomasz Szarota, a włączone do tomu fragmenty życiorysów, odredakcyjnie zatytułowane Sylwetki, przełożył Michał Friedman. We wstępie Eisenbach streszczał dotychczasową historię publikowania notatek Ringelbluma (zarówno w Polsce, jak i zagranicą), zaznaczając przy tym, że pierwsza edycja książkowa z 1952 r. była „wynikiem selekcji materiału”192. Mniej jasno wyrażał się natomiast o edycji ówczesnej:
Niniejsza publikacja obejmuje w zasadzie wszystkie teksty Ringelbluma powstałe
w okresie od jesieni 1939 do końca 1942 r., a także późniejsze notatki, sylwetki i szkice z 1943 r. Została ona przygotowana do druku w 1963 r., obecnie wprowadzono do tekstu tylko drobne poprawki i uzupełnienia. […] Opuszczono jedynie niektóre słowa, wyjątkowo zdania, gdy były zupełnie niezrozumiałe w kontekście całego akapitu. […] Publikacja obecna, aczkolwiek nie zawiera pełnego dorobku naukowego Emanuela Ringelbluma z okresu okupacji hitlerowskiej, udostępni jednak szerszym kręgom czytelników w Polsce główną część rękopiśmiennej spuścizny wybitnego historyka i działacza społecznego193.
Można się domyślać, że pisząc o „pełnym dorobku”, Eisenbach miał na myśli esej
Ringelbluma o stosunkach polsko-żydowskich, który nie wszedł do edycji ze względów cenzuralnych, a o którego publikację uparcie zabiegał194.
Tymczasem wydana w nakładzie ponad 20 tys. egzemplarzy Kronika getta warszawskiego wzbudziła duże zainteresowanie czytelników, a Artur Eisenbach otrzymał nagrodę historyczną tygodnika „Polityka” w kategorii publikacji źródłowych za rok 1983. W 1988 r. ukazało się jej drugie wydanie (w niezmienionym kształcie), jednak w nakładzie o połowę niższym. Do dzisiaj edycja z lat 80. służy kolejnym pokoleniom polskich historyków zajmujących się okresem okupacji i kształtuje wiedzę potoczną w zakresie historii warszawskiego getta. Także w Izraelu całość notatek Ringelbluma w wersji książkowej ukazała się dość późno. W 1985 r. Wydawnictwo im. I.L. Pereca w Tel Awiwie opublikowało w dwóch tomach reprint wydania z lat 1961–1963, z obszernym wstępem Józefa Kermisza i aneksem zawierającym notatki zachowane w kolekcji Hersza Wassera oraz niepublikowane
191 J. Walicki, Polityka historyczna a nauka. Dzieje badań materiałów archiwalnych getta łódzkiego i jego Kroniki do 1968, w: Kronika getta łódzkiego, t. 5, s. 267.
192 A. Eisenbach, Wstęp, w: Kronika getta, s. 25.
193 Ibidem, s. 26–27.
194 W prywatnych zapiskach Eisenbach wspominał: „Ile kosztowało mnie przygotowanie Ringelbluma »Stosunków polsko-żydowskich«. Czekałem przeszło ćwierć wieku, długie rozmowy z [Teofilą] Wichową w »Czytelniku« w sprawie wydania »Kroniki getta warszawskiego« Ringa [s]. Nie żałuję, że pod presją cenzury i długich upokarzających rozmów na ul. Mysiej musiałem wyrzucić 11 stron z mojego wstępu do i przypisów do eseju Ringa o »Stosunkach polsko-żydowskich
«. Uczyniłem to, aby uratować esej, z którego nie skreślono ani jednego słowa”; Tel Aviv University, Diaspora Research Institute, Artur Eisenbach Bequest, sygn. 38, „Osobiste refleksje”, sierpień 1987, bpag.; zob. też Pisma Ringelbluma z bunkra [w przyg.].
