Wstęp XIX
klęski niemieckiej i szybkiego wyzwolenia. O potrzebie informacji i oczekiwaniach wobec radiowych doniesień w getcie warszawskim pisał w lipcu 1942 r. Chaim Kapłan: „gdy wiadomości nie mówią o tym, co chcielibyśmy usłyszeć, bez końca analizujemy treści między wierszami, szukamy aluzji, które mogłyby potwierdzić nasze przypuszczenia. Liczymy już nie tygodnie, ale dni, niektórzy liczą wręcz godziny”24.
Nasłuchy radiowe w getcie warszawskim
Wydane w niniejszym tomie dokumenty pochodzą w ogromnej większości z jednego źródła – ze stacji nasłuchów radiowych przygotowanej oraz obsługiwanej przez członków Ha-Szomer ha-Cair (nie była to jedyna stacja w getcie warszawskim, o czym piszemy dalej). Z „Dziejów…” wynika, że najbardziej zaangażowany w prowadzenie nasłuchu radiowego był Szmuel Bresław, który wziął na siebie większość ciężaru organizacyjnego związanego z funkcjonowaniem stacji, a także wydawaniem komunikatów.
Szmuel Bresław (1920–1942) urodził się w Moskwie, od 1925 r. mieszkał w Warszawie, gdzie był działaczem Ha-Szomer ha-Cair i liderem jednego z gniazd (gdud) Ruchu mieszczącego się przy ul. Długiej 5025. W 1939 r. wyjechał do Wilna, do Warszawy wrócił w lutym 1940 r. W getcie pozostał jednym z liderów Ha-Szomer ha-Cair, odpowiadał za redagowanie prasy podziemnej, wykładał na seminariach Ruchu i współpracował z „Oneg Szabat”26. Jak wspominał jego znajomy z Ha-Szomer: „Szmuel brał czynny udział w organizowaniu nielegalnej pracy kulturalnej Ruchu. Jest redaktorem
«Neged ha-Zerem», wspólnie z Anielewiczem wydaje biuletyn polityczny. Organizuje samoobronę. Listy jego są pełne nadziei i wiary w przyszłość narodu żydowskiego”27. Bresław był członkiem pierwszego dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej. Został zamordowany przez Niemców na ulicy w getcie 3 września 1942 r., kiedy próbował ratować aresztowanego Josefa Kapłana28. Po śmierci Bresława, Perec Opoczyński zanotował w dzienniku: „Szmuel, przywódca Ha-Szomer ha-Cair, utalentowany osobnik, wielki idealista i człowiek czynu, został wczoraj zastrzelony”29. Znaczący udział Bresława w procesie wydawania „Wiadomości i Komunikatów” potwierdza fakt, że większość numerów zachowanych w rękopisach wyszła spod jego ręki.
