142 „Przegląd Marksistowski”, nr 4 [2] i burżuazyjnego parlamentaryzmu znaczy umożliwienie socjaldemokracji ponownego ukształtowania się [s].
***
Dwie wojny – dwie taktyki
Przyczynek do taktyki ruchu robotniczego w obecnej wojnie
Marksizm nie potępia wojny jako takiej i nie każdą wojnę uważa za niesprawiedliwą lub zbrodniczą. Wojny i rewolucje są dla narodów i klas nieodzownym środkiem do osiągnięcia celów narodowych, klasowych i imperialistycznych. Proletariat uzależnia swój stosunek do wojny od jej charakteru i tendencji. Dlatego też marksizm znajduje się w nieubłaganej walce z drobnomieszczańskim pacyfizmem, który potępia wojnę „w ogóle”, niezależnie od jej treści. Wojny prowadzone przez ludy kolonialne o wyzwolenie narodowe przeciwko ciemiężcom imperialistycznym są wojnami postępowymi i sprawiedliwymi, a obowiązkiem proletariatu jest poprzeć je moralnie i materialnie397.
Marks i Engels z tego punktu widzenia rozpatrywali wojny w okresie rewolucji burżuazyjno-demokratycznych. Wojny, które toczyły się w Europie w XVIII i XIX wieku, były głównie wojnami między siłami feudalnymi a kapitalistycznymi o likwidację feudalizmu i stworzenie państw narodowych. Rewolucje burżuazyjne oraz wojny prowadzone przez nie ze zjednoczonymi siłami monarchiczno-feudalnymi, jako też wojny toczone o zjednoczenie narodowe, rozgromiły machinę feudalnego średniowiecza i oczyściły grunt dla rozwoju wyższej formy produkcji – kapitalizmu. Francja rewolucyjna 1792-[17]93 r. tylko dlatego mogła prowadzić rewolucyjną i zwycięską wojnę z feudalną Europą, gdyż rozprawiwszy się z niebywałym rozmachem z francuskimi feudałami i ich poplecznikami, wprowadziła republikę, dokazała „cudów” wojennych, wyzwoliwszy energię i heroizm mas dzięki ustanowieniu dyktatury najbardziej uciskanych klas ówczesnego społeczeństwa i zastosowaniu w okresie wojny rewolucyjnego terroru wobec wroga wewnętrznego. Ten przykład wojny jakobińskiej stanowi dla nas fakt o doniosłej aktualności: gdy lud chce bronić swego prawa do bytu politycznego, swych zdobyczy przed reakcyjnym najazdem z zewnątrz, musi on zdobyć władzę. Walka i zwycięstwo nad wrogiem wewnętrznym otwierają drogę do rozgromienia wroga zewnętrznego.
Na pograniczu wojen narodowo-postępowych i imperialistyczno-reakcyjnych znajduje się wojna francusko-pruska z roku 1870–[18]71. Dla Prus wojna ta była o tyle postępowa, o ile zwracała się ona przeciw Francji, która podtrzymywała feudalne rozdrobnienie Niemiec i stała na drodze ich zjednoczeniu narodowemu. Ale jej historycznie postępowa treść została wyczerpana w chwili obalenia Napoleona III i ustanowienia republiki we Francji. Z tą chwilą postępowa wojna przeciwko Francji przeobraziła się w grabieżczą wyprawę (aneksja Alzacji i Lotaryngii) i wówczas została potępiona przez Marksa i Engelsa, którzy stanęli po stronie Francji republikańskiej.
Po zwycięstwie Niemiec nad Francją rozrasta się szybko przemysł niemiecki, a wraz z nim ruch robotniczy. W Niemczech powstają pierwsze na świecie socjalistyczne potężne organizacje proletariackie. W okresie praw wyjątkowych przeciwko socjalistom
