Wstęp
Niniejszy tom obejmuje konspiracyjne gazety wydawane przez trzy grupy ideowo-polityczne: trockistów, Polskich Socjalistów i komunistów oraz przez Blok Antyfaszystowski, stanowiący pierwszą próbę porozumienia środowisk lewicy w getcie warszawskim, utworzony przez komunistów i ugrupowania lewicy syjonistycznej. Przyjęty w tytule tomu wspólny mianownik, który pozwala połączyć wydawców publikowanych pism – radykalna lewica niesyjonistyczna – w oczywisty sposób nie odnosi się do syjonistycznej części Bloku Antyfaszystowskiego. Zarazem wydaje się, że jest najbardziej adekwatną próbą wychwycenia elementów wyróżniających te trzy grupy – bardzo różne i pozostające w ideowych sporach. Sama kategoria „radykalizmu”, skądinąd bardzo nieostra i nie najszczęśliwsza, byłaby tu niewystarczająca, podobnie jak nie wystarczałaby kwalifikacja tych grup jako niesyjonistycznych.
Terminu „radykalna” używamy, by scharakteryzować te nurty lewicowe, które krytycznie odnosiły się do systemu liberalnej demokracji parlamentarnej i do reformistycznej, parlamentarnej lewicy, którą w Polsce międzywojennej uosabiał przede wszystkim główny nurt Polskiej Partii Socjalistycznej, a także – do pewnego stopnia – Bund. Tak ujęty radykalizm pozwalałby kwalifikować te odłamy lewicy jako rewolucyjne, jakkolwiek dzielił je stosunek do zwycięskiej, i przez to paradygmatycznej, rewolucji rosyjskiej 1917 r. i jej dziedzictwa. O ile trockiści i komuniści odnosili się do rewolucji bolszewickiej afirmatywnie – różniąc się wszakże w ocenie polityki ZSRR po zwycięstwie Stalina – o tyle Polscy Socjaliści przedstawiali wizję radykalnej, ale bezprzemocowej, oddolnej zmiany, zakorzenionej raczej w nurcie spółdzielczym (nie przypadkiem organizacja Polskich Socjalistów została powołana w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej), kreślącym wizję „rewolucji kooperatyw”. Zarazem tak ujęty radykalizm cechował również ugrupowania syjonistycznej lewicy – z pewnością lewe skrzydło Poalej Syjon Lewicy i przede wszystkim Haszomer Hacair. Dodatkowo wyznaczanie klarownych podziałów utrudnia fakt, że wobec praktyki autorytarnego reżimu sanacyjnego, ulegającej kolejnym zaostrzeniom w 1930 i – nade wszystko – po śmierci Józefa Piłsudskiego w 1935 r., retorykę rewolucyjną stosowali również członkowie lewego skrzydła PPS i, w większym jeszcze stopniu, Bundu.
Wydaje się, że cechę wyróżniającą prezentowane tu nurty lewicy najcelniej uchwycili August Grabski i Piotr Grudka. Artykuł, stanowiący skądinąd najpełniejsze