4 Wstęp
opracowanie dziejów Polskich Socjalistów w getcie warszawskim, rozpoczęli następująco: „Lewica ruchu socjalistycznego – wraz z komunistami, trockistami i anarchistami – należała do tych nielicznych kierunków politycznych, które, odrzucając przesądy narodowościowe i rasowe, posiadały swoje grupy konspiracyjne po obu stronach gettowego muru”1. Ten właśnie internacjonalistyczny wymiar (w wypadku Polskich Socjalistów łączony z afirmacją niepodległego państwa polskiego, w wypadku trockistów z autonomią rewolucyjnej Polski w rewolucyjnej Europie) stanowi rzeczywiście najistotniejsze kryterium pozwalające połączyć nurty, których prasa publikowana jest w niniejszym tomie, i zarazem odróżnić je zarówno od syjonistów, jak i od antysyjonistycznego Bundu. Być może więc tytuł tomu powinien raczej brzmieć Lewica bez muru.
Spośród wymienionych przez Grabskiego i Grudkę kierunków politycznych brakuje w niniejszym tomie anarchistów. W zachowanych wspomnieniach pojawia się informacja o wydawanej w warszawskim getcie gazecie w języku żydowskim „Frajhajts Sztime”, której redaktorami mieliby być Franka Hoffman-Zgodzińska i Wolf Buksdorf2. W Archiwum Ringelbluma zachował się tylko jeden numer anarchistycznej gazety noszącej taki tytuł, wydanej wszakże w 1921 r.3
Niniejszy tom został podzielony na dwie części, pierwsza obejmuje pisma wydawane przez trockistów i Polskich Socjalistów, druga zaś prasę komunistów i Bloku Antyfaszystowskiego. Decyzja o dokonaniu takiego podziału znajduje uzasadnienie przede wszystkim w fundamentalnych różnicach dzielących trockistów i PS z jednej, a komunistów z drugiej strony – przedmiotem sporu był tu stosunek do wyznaczanych przez Stalina kierunków polityki ZSRR i III Międzynarodówki (Międzynarodówki Komunistycznej, Kominternu). Zarazem trockistów i Polskich Socjalistów łączyły więzy osobistych znajomości, a także – w latach 1935–1936 – współpracy w ramach PPS. Mimo ostrej polemiki podjętej przez trockistów z pismem Polskich Socjalistów „Zagadnienia”, więzy te nie zostały zerwane, a po upadku organizacji trockistowskiej w getcie część trockistów, a także działaczy luźniej z nimi związanych, przyłączyła się do Polskich Socjalistów. Był wśród nich Witold Wudel, który w 1943 r. wszedł do władz Robotniczej Partii Polskich Socjalistów (powołanej na bazie PS w 1943 r.), oraz Mieczysław Dobrowolski – jego powojenna relacja4stanowi jedno z najistotniejszych źródeł pozwalających rekonstruować działania trockistów w getcie warszawskim. Połączenie zaś w części drugiej gazet wydawanych przez komunistów i Blok Antyfaszystowski uzasadnione jest rolą, jaką komuniści odegrali w powołaniu Bloku i ukształtowaniu jego linii ideowej.
Jako osobny dokument (dok. 9) publikujemy fragment (lub całość) pisma o nieznanym tytule, wydanego po 18 kwietnia 1942 r. i omyłkowo włączonego do jednostki
