Pochodzący z Częstochowy Samuel Willenberg, mając już lat 16, we wrześniu 1939 r., jako ochotnik przyłączył się do wojska i wziął udział w walkach z Niemcami oraz w potyczce z Armią Czerwoną w okolicach Chełma. W 1942 r., po aresztowaniu jego sióstr, które zadenuncjowali sąsiedzi, załamany pojechał do opatowskiego getta. Wraz z jego mieszkańcami w październiku 1942 r. został wywieziony do obozu zagłady w Treblince. Podając się za murarza, jako jedyny z transportu uniknął natychmiastowej śmierci i został skierowany do Sonderkommando. Pracując w sortowni wśród przedmiotów należących do zamordowanych rozpoznał ubrania swoich dwóch sióstr. Jednym z jego obowiązków było też strzyżenie włosów Żydówkom, idącym do komór gazowych. Zapamiętał nazwisko i twarz jednej z kobiet – 20-letniej Rut Dorfman — jej twarz odtworzył po kilkudziesięciu latach w swoich rzeźbach. 2 sierpnia 1943 r. uczestniczył w buncie. Jego uczestnicy podpalili obóz i uciekli. Z kilkusetosobowej grupy uciekinierów ocalało tylko 68. Willenberg przedostał się do Warszawy, gdzie jako żołnierz batalionu „Ruczaj” wziął udział w Powstaniu. Po latach został odznaczony orderem Virtuti Militari. W 1950 r. wraz z matką i żoną wyjechał do Izraela, gdzie został inżynierem geodetą, a następnie pracował jako urzędnik średniego szczebla w ministerstwie budownictwa. Po przejściu na emeryturę zajął się sztuką. Ukończył kursy rzeźbiarskie na Uniwersytecie Ludowym w Jerozolimie i szybko zyskał rozgłos dziełami, w których w niezwykłej, ekspresyjnej formie ożyły obrazy, jakie zapamiętał z Treblinki. Zagłada jest jedynym tematem jego rzeźb. Tworzył je głównie w glinie oraz jako odlewy w brązie.

Pochodzący z Częstochowy Samuel Willenberg, mając już lat 16, we wrześniu 1939 r., jako ochotnik przyłączył się do wojska i wziął udział w walkach z Niemcami oraz w potyczce z Armią Czerwoną w okolicach Chełma. W 1942 r., po aresztowaniu jego sióstr, które zadenuncjowali sąsiedzi, załamany pojechał do opatowskiego getta. Wraz z jego mieszkańcami w październiku 1942 r. został wywieziony do obozu zagłady w Treblince. Podając się za murarza, jako jedyny z transportu uniknął natychmiastowej śmierci i został skierowany do Sonderkommando. Pracując w sortowni wśród przedmiotów należących do zamordowanych rozpoznał ubrania swoich dwóch sióstr. Jednym z jego obowiązków było też strzyżenie włosów Żydówkom, idącym do komór gazowych. Zapamiętał nazwisko i twarz jednej z kobiet – 20-letniej Rut Dorfman — jej twarz odtworzył po kilkudziesięciu latach w swoich rzeźbach. 2 sierpnia 1943 r. uczestniczył w buncie. Jego uczestnicy podpalili obóz i uciekli. Z kilkusetosobowej grupy uciekinierów ocalało tylko 68. Willenberg przedostał się do Warszawy, gdzie jako żołnierz batalionu „Ruczaj” wziął udział w Powstaniu. Po latach został odznaczony orderem Virtuti Militari. W 1950 r. wraz z matką i żoną wyjechał do Izraela, gdzie został inżynierem geodetą, a następnie pracował jako urzędnik średniego szczebla w ministerstwie budownictwa. Po przejściu na emeryturę zajął się sztuką. Ukończył kursy rzeźbiarskie na Uniwersytecie Ludowym w Jerozolimie i szybko zyskał rozgłos dziełami, w których w niezwykłej, ekspresyjnej formie ożyły obrazy, jakie zapamiętał z Treblinki. Zagłada jest jedynym tematem jego rzeźb. Tworzył je głównie w glinie oraz jako odlewy w brązie.

218/43

218/43

Kraków Kraków :

ŻIH-BUND-39-099

Koło teatralne "ARIW" w Brześciu Kujawskim, założone w 1936 roku. Na zdjęciu: Heniek Sztork, Janiekiel Baldaj, Jigil Tenenbaum w komedii Moliera "Skąpiec"

Brześć Kujawski

Ringelblum, Emanuel
L.II.13799

W 1927 r. Emanuel Ringelblum otrzymał tytuł doktora filozofii na podstawie rozprawy „Żydzi w Warszawie od czasów najdawniejszych do roku 1527”, która została wydana w 1932 r. Monografia ta, będąca pierwszym tak dokładnym opracowaniem historii Żydów warszawskich, składać się miała z dwóch tomów, jednak ukazała się tylko część pierwsza. Jeden z niewielu zachowanych do dzisiaj egzemplarzy Żydów w Warszawie jest częścią zbiorów ŻIH-u. Ze względu na bogate udokumentowanie zawartych stwierdzeń i dogłębne zbadanie tematu książka Ringelbluma stanowi zarówno źródło do badań historii żydowskiej ludności Warszawy, jak i do rozważań nad żydowską historiografią okresu sprzed drugiej wojny światowej.

Warszawa

ARG I 683-30

ARG I 683-30

Warszawa-getto

MŻIH C-646

10 tabliczek do aliji z wygrawerowanymi napisami w języku hebrajskim: 1) Kapłan; 2) 4 alija; 3) 7 alija; 4) 8 alija; 5) 9 alija; 6) 10 alija; 7) 11 alija; 8) Podniesienie Tory po czytaniu pierwszej Tory; 9) Podniesienie Tory po czytaniu trzeciej Tory; 10) Wyjęcie z aron ha-kodesz trzeciej Tory.

ŻIH.DD.107

Pochód maszerujący ulicą Leszno na miejsce demonstracji w rejonie ulic Gęsiej i Zamenhofa. Na prawo odbudowany gmach dawnej Głównej Biblioteki Judaistycznej, późniejszego Żydowskiego Instytutu Historycznego, na miesiąc przed oddaniem do użytku.

Warszawa

MŻIH E-2/4/1

Fotografia pochodzi z albumu dokumentującego funkcjonowanie Aresztu Centralnego w getcie warszawskim w latach 1941-1942 (nr inw.: MŻIH E-2). Zdjęcie przedstawia prezesa warszawskiego Judenratu Adama Czerniaków, po lewej kobieta, którą uratował.

Warszawa getto warszawskie

MŻIH C-73

Ozdobna tablica wisząca niegdyś w synagodze lub domu modlitwy, wskazująca wschód jako miejsce, w którym znajduje się Jerozolima. Położenie Świętego Miasta wyznacza w judaizmie kierunek, w którym należy się zwracać podczas modlitwy. Nazwa tablicy wywodzi się od hebrajskiego słowa „mizrach”, oznaczającego „wschód”. Wyhaftowany na tkaninie wizerunek korony wspieranej przez dwa stojące na kolumnach świątynnych lwy należy do najczęściej spotykanych w judaizmie motywów zdobniczych. Lwy symbolizują plemię Judy, z którego wywodzili się m.in. królowie Dawid i Salomon. Na tablicy wyhaftowano trzy napisy w języku hebrajskim: 1) na samej górze: „Korona Tory”; 2) pod gwiazdą Dawida między kolumnami: „Mizrach”; 3) u dołu, w prawym i lewym rogu, zapisana czterema literami data: „[5]692 [=1932]”. W gwiazdę Dawida wpisano także łacińskie inicjały darczyńcy: „I” i „J”.

Niemcy [?] Polska [?]

ARG II 378

ARG II 378

Warszawa-getto Getto warszawskie

Bańki

1 grudnia 1950 r. odnaleziono drugą część Archiwum Ringelbluma, umieszczoną w dwóch metalowych bańkach na mleko. Obydwie były ukryte w piwnicach budynku przy Nowolipkach 68, gdzie w getcie do lipca 1942 r. działała tajna szkoła im. Bera Borochowa. Jej nauczyciele współpracowali z grupą Oneg Szabat, która stworzyła Archiwum Ringelbluma.

MŻIH A-60

MŻIH A-60

kc14

Artykuł prezentujący początki prac nad Archiwum Ringelbluma. Autorem artykułu jest Nachman Blumental członek Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, pierwszy dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

ARG I 352

ARG I 352

Warszawa-getto Getto warszawskie

205/326

205/326

Marysin

Szyper, Natan
L.II.1063

L.II.1063

Lwów

ARG I 351

ARG I 351

Warszawa-getto Getto warszawskie

ARG I 683-25

ARG I 683-25

Warszawa-getto

229/69

229/69

Lwów

113/9_14

113/9_14

Wilno

MŻIH A-76

MŻIH A-76

ARG I 195

ARG I 195

Warszawa

MŻIH A-1042/25

MŻIH A-1042/25

Warszawa

ZIH-01-N-367

Portret młodej kobiety.

MŻIH A-415

MŻIH A-415

Polska

L.I.1917

L.I.1917

Jerozolima Warszawa

266

266

Siedlce

144

144

MŻIH C-403

Na drzwiczkach szafy ołtarzowej znajduje się napis: „Gdy Arka wyruszyła, mówił Mojżesz...” (Lb 10:35). Niżej zawarto tablice Dekalogu i podtrzymywany przez dwa jelenie kartusz z napisem: „Płock [5]617” [=1857]. Na bazach kolumn znajdują się nazwy kolumn ze świątyni Salomona: „Boaz”, „Jakin”, (1 Krl 7:21, 2 Krn 3:17). W dole jedna zawieszka z imieniem donatora: „Icchak”. Znaki złotnicze: 1) punca złotnika – w kwadracie, kursywą monogram „MZ”, 2) znak warsztatu – w owalu lew w lewym profilu z głową odwróconą prawą stroną.

Płock [?]

253/3

253/3

Lublin