ks56

Artykuł dotyczy rozdziału pomocy finansowej w ramach akcji pesachowej. Działające w Warszawie, Łodzi, Białymstoku Stowarzyszenie Bejt-lechem otrzymały z Jointu wsparcie proporcjonalne do swojego własnego wkładu. Równe - nie otrzymało wsparcia od żadnej zewnętrznej organizacji. Bejt-Lechem w Równem działa prężnie od 4 mies. i ma osiągnięcia, jednak borykała się z niedoborem środków, pożyczkami itp. Akcja pesachowa kosztowała 9000 zł, które będzie musiało pokryć miasto Równe, gdyż obiecana pomoc z Jointu, mimo zebranych wielkim wysiłkiem środków własnych, nie nadeszła. Autor domaga się od Jointu dotrzymania obietnicy i zapowiada działania w tej sprawie.

ks57

Podsumowanie wywiadu z przywódcami UNDO (Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne) przeprowadzonego w lwowskim piśmie syjonistycznym "Morgn". Ukraińcy ze szczególną goryczą odbierają artykuły w prasie polsko-żydowskiej, uważają, że jest ich o wiele więcej niż krytycznych artykułów Ukraińców o Żydach. Punktem zapalnym w stosunkach ukraińsko-żydowskich jest ocena dokonań Symona Petlury i ukraińskich pogromów (Petlura został 25 maja 1926 roku zamordowany przez żydowskiego zamachowca Szolema Szwarcbarda). Problematyczne jest również stanowisko galicyjskich syjonistów wobec rządu polskiego i lekceważenie przez nich interesów ukraińskich sąsiadów, a także samo używanie przez Żydów nazwy Małopolska. Jakkolwiek osobiste kontakty UNDO nie będzie mogło mieć żadnych stosunków politycznych z syjonistami dopóki nie zmienią oni stosunku do narodu ukraińskiego. W wywiadzie Dmytro Łewyćkyj prostuje również relację dotyczącą swojego spotkania m.in. z Izaakiem Grünbaumem w Genewie i gróźb, jakie miał wg prasy polsko-żydowskiej wobec Żydów wystosować.

ks58

Artykuł dotyczy krytyki funkcjonowania aparatu państwowego na Kresach Wschodnich. Mimo pewnej poprawy, przemiany dokonujące się w państwie po przewrocie majowym nie znajdują w lokalnych instytucjach oddźwięku. Największym problemem jest aparat skarbowy i instytucje udzielające kredytu. Bank Polski prowadzi politykę szkodliwą dla lokalnego handlu i przemysłu, uderzającą w Żydów. Tylko nieliczni Żydzi, choć ich udział w utworzeniu banku był znaczący, korzystają z udzielanych przezeń kredytów. Mimo kryzysu żydowscy handlarze spłacają w większości regularnie swoje zobowiązania. W trudnym położeniu znajdują się przedstawiciele niektórych branży w związku z długą i ciepłą jesienią. Bank jednak nie wychodzi im naprzeciw natychmiast uruchamiając procedurę ściągania długu. Sytuacja jest na tyle poważna, że wymaga podjęcia natychmiastowych kroków, by obecny kryzys nie przerodził się w katastrofę.

ks59

Artykuł dotyczy pomocy Jointu w związku z wizytą dra Bernarda Cohena dyrektora Jointu na Europę. Zagranicą uznaje się, że żydostwo polskie znajduje się w stanie skrajnej biedy, zarazem jest też nieproduktywne, tak więc pomoc Jointu jest w Polsce marnowana. Autor krytycznie ocenia tę diagnozę, jako płytką i dyletancką. Podkreśla, że Żydzi polscy zawsze odznaczali się inicjatywą w handlu i rzemiośle, dotknął ich jednak potężny kryzys gospodarczy. Żydzi polscy nie są nieproduktywnymi żebrakami, walczą o egzystencję i proszę o braterską pomoc z Ameryki. Pomoc Jointu nie jest marnowana, trzeba ją zwiększyć, by stanowiła pomoc produktywną. Potrzeba kredytów dla różnych gałęzi handlu i rzemiosła, niezbędnych, by Żydzi polscy nie utracili swoich ekonomicznych pozycji, a swoje zobowiązania Żydzi polscy spłacą z pewnością, gdy ich sytuacja ulegnie poprawie.

ks60

Autor analizuje niejasny status przedstawicieli samorządu na Kresach, zadając pytanie o odpowiedzialność. Burmistrz jest nominowany przez rząd centralny, natomiast nie otrzymuje środków z budżetu państwowego, a miejskiego, nad która pozostaje w jego pełnej dyspozycji. Może on bez kontroli sprawować niepodzielnie władzę i ignorować zdanie innych organów miejskich. Dopiero w sytuacji zaostrzonych konfliktów włączają się odpowiednie organy państwa. Wedle autora burmistrzowie nie są w praktyce przedstawicielami swoich społeczności. Niejasny status burmistrzów sprawia, że można na nich niekiedy łatwo wpływać. Brak odpowiedzialności prowadzi niekiedy do katastrofy, jak w Łucku, gdzie miasto zostało doprowadzone na skraj bankructwa.

ks61

ks61

az43

Autor prezentuje materiał przysłowiowy, uzupełniający wydany w 1908 roku w Warszawie zbiór folklorystyczny Ignacego Bernsteina, zatytułowany „Judisze Sprichwerter und redensarten” (Żydowskie przysłowia i zagadki). Autor wyjaśnia poszczególne przysłowia i wyrażenia, dociera do ich ukrytego, głębszego sensu. Jednocześnie wskazuje na analogie i podobieństwa, także do przysłów w folklorze innych narodów. Oto kilka przykładów. Przysłowie „A guter Jid iz a szlechter man” (dobry Żyd jest złym człowiekiem) jest odpowiednikiem przysłów: „A guter bruder iz kejn burder niszt, a guter jid iz kejn guter jid” (Dobry brat nie jest dobrym bratem, dobry Żyd nie jest dobrym Żydem). Podaje również zapożyczenia polskie, jak „er nemt zich on Gots ksziwde” (dosłownie bierze się za bożą krzywdę, czyli windykuje bożą krzywdę) i ich odpowiedniki, jak ten ze Wschodniej Galicji: „Er mejnt, er iz Gots policaj” (Myśli, że jest policją Pana Boga).

az44

13 kwietnia 1912 roku po 6 latach od rozpoczęcia budowy została uroczyście otwarta synagoga w Przemyślu. Jej budowę nadzorował specjalnych komitet z mecenasem Mojżeszem Scheinbachem na czele. Członkiem honorowym komitetu był słynny rabin i działacz syjonistyczny Gedalie Szmelkes (1857-1928). Na zdjęciu: synagoga w Przemyślu; Komitet Budowy Synagogi - w pierwszym rzędzie po środku siedzi Gedalie Szmelkes w sztrajmlu na głowie.

az45

Seria zdjęć dokumentujących pogrom przeprowadzony wiosną 1912 roku w Maroku. Wiosną 1912 roku w jednym z największych miast Maroka Fezie miał miejsce pogrom. Marokańczycy napadli na żydowska dzielnicę Mellah i przez trzy dni mordowali, palili i plądrowali bez litości. Zginęło około 50 Żydów, a 60 zostało rannych. Straty byłyby znacznie większe, gdyby nie pomoc sułtana, który otworzył podwoje swojego pałacu i udzielił schronienia około 1000 Żydów.

az46

Eliahu Chaim Majzil urodził się w 1821 w Gródku koło Mińska, gdzie w wieku 19 lat został rabinem. Po 13 latach objął funkcję rabina w Dereczynie, a następnie w Prużanach i Płocku. Zaangażował się w walkę z epidemią cholery, która wybuchła Prużanach, czym zaskarbił sobie szacunek lokalnej społeczności. W 1873 objął urząd rabina w Łodzi. Uchodził za wielkiego uczonego. Wsławił się działalnością charytatywną na rzecz ubogich. Zmarł w wieku 91 lat. W jego pogrzebie brało około 70 tysięcy osób, w tym uczniowie szkół rzemieślniczych i Talmud-Tory. Na zdjęciu pogrzeb Eliahu Chaima Majzila w Łodzi.

az47

Wiosną 1912 roku odbyły się wybory do gminy. Zaciętą walkę przedwyborczą prowadzili dotychczasowi zwierzchnicy gminy (asymilatorzy) z nacjonalistami. Ostatecznie o wyniku zadecydowały głosy ortodoksów. Wszystko wskazywało na to, że ci drudzy poprą nacjonalistów, z którymi stworzyli wspólny blok oraz listę wyborczą. Drugiego dnia wyborów zerwali jednak sojusz i związali się z asymilatorami, którzy ostatecznie zwyciężyli przewagą głosów. Otrzymali ich około 1400 (1900?), a konkurenci - 1100. Wybory trwały aż 4 dni.

az48

30 kwietnia 1912 roku w wieku 80 lat zmarł bardzo popularny we Lwowie działacz społeczny Moryc Lazarus (na zdjęciu). W 1848 roku należał do ligi akademickiej w Wiedniu, gdzie studiował, która zorganizowała zryw wyzwoleńczy. Był wieloletnim przewodniczącym gminy wyznaniowej we Lwowie, prezydentem żydowskiego szpitala, założycielem i dyrektorem banku hipotecznego, nadzorcą banku lwowsko-janowskiego. Ufundował szpital żydowski we Lwowie. Jedna z jego trzech córek wyszła za mąż za syna znanego polityka socjalistycznego, posła i prawnika dr Hermana Diamanda (1860-1931). Pośmiertnie w dowód uznania magistrat nazwał jego nazwiskiem ulicę biegnącą obok ufundowanego przez niego szpitala żydowskiego.

az49

Artykuł poświęcony protoplaście słynnego rodu Rotszyldowi baronowi Meirowi Amschelowi Rotszyldowi z okazji obchodzonej w 1912 roku setnej rocznicy jego śmierci. Mimo że był założycielem finansowej dynastii Rothschildów, tytuł nestora rodu należy się jego ojcu, ubogiemu kupcowi Mojżeszowi Amschelowi Bauerowi. Meira Amschela uważa się za „pierwszego” Rotszylda, ponieważ zmienił nazwisko rodowe na nowe - Rotszyld, które dzięki jego bankierskim sukcesom stało się potem znane na całym świecie. Historia jego życia przedstawia się następująco. Urodził się w 1743 roku w Frankfurcie nad Menem w rodzinie zajmującej się drobnym handlem. Miał zostać rabinem, ale już jako młody chłopiec zrzucił chałat i zatrudnił się w charakterze pomocnika w banku w Hanowerze. Po pewnym czasie powrócił do Frankfurtu i za zaoszczędzone pieniądze otworzył własny bank, który bardzo szybko zaczął przynosić wysokie dochody. Młody bankier zdobył błyskawicznie zaufanie arystokracji. Wilhelm I, elektor Hesji-Kassel, powierzył mu cały swój majątek. W 1801 roku o Rotszyldzie zrobiło się głośno z powodu pożyczki na sumę 10 milionów talarów udzielonej przez niego duńskiemu rządowi. W 1806 roku Francuzi podbili Frankfurt i zażądali od Rotszylda wysokiej kontrybucji. Ryzykując życie, zdołał zbiec z powierzonymi mu pieniędzmi. Dzięki temu zyskał jeszcze większą sławę i zaufanie klientów w różnych krajach Europy. Zmarł 13 września 1812 roku. Jego pięciu synów osiedliło się w pięciu różnych miastach: Frankfurcie, Wiedniu, Paryżu, Londynie i Neapolu. Wspólnie prowadzili interesy i zarządzali ogromną fortuną.

ks62

Karykatura przedstawia Hermanna Göringa, któremu na tacy podaje się głowę Marinusa van der Lubbego, holenderskiego komunisty oskarżonego i skazanego na śmierć przez ścięcie za podpalenie Reichstagu. Karykatura pochodzi z 17 stycznia 1934 roku, wyrok, który zapadł 23 grudnia 1933 roku, wykonano tydzień przed ukazaniem się pisma, 10 stycznia 1934 roku w więzieniu w Lipsku. Kwestia podpalenia Reichstagu pozostaje do dziś nie do końca wyjaśniona, bez wątpienia została wykorzystana przez nazistów do rozprawy nie tylko z komunistami (KPD, wówczas trzecia partia w Reichstagu, została wkrótce zdelegalizowana), lecz także socjalistami. Na karykaturze Göring mówi do van der Lubbego: "Teraz już będziesz milczał". W czasie procesu van der Lubbe przekonywał, że działał sam, naziści jednak chcieli udowodnić, że było to planowe działanie komunistów, początek szerzej zakrojonej akcji przeciwko państwu niemieckiemu. Z kolei komuniści uważali podpalenie Reichstagu za nazistowską prowokację.

az50

Artykuł biograficzny poświęcony zmarłemu w 1912 roku czeskiemu poecie Jaroslavowi Vrchlickiemu (1852-1912). Właściwie nazywał się Emil Frída, Vrchlický służył mu za pseudonim. Należał do niezwykle płodnych twórców – jego utwory mieszczą się w 200 tomach i zostały przetłumaczone na wiele języków. Był wielkim przyjacielem Żydów. W swojej twórczości nierzadko podejmował wątki żydowskie. Jedno z jego najwyżej cenionych dzieł to poemat dramatyczny o buncie Żydów "Bar Kochba", który został przetłumaczony na język niemiecki przez austriackiego arystokratę czeskiego pochodzenia grafa Ottokara Czernina. Vrchlický nauczył się specjalnie języka jidysz, żeby przetłumaczyć na język czeski wiersze słynnego poety jidyszowego Morrisa Rosenfelda. W jego dorobku poetyckim znajdują się hebrajskie pieśni i jidiszowe piosenki, których by się nie powstydził prawdziwy żydowski poeta. Na zdjęciu Vrchlický w otoczeniu rodziny.

az51

Autor zajmuje się problemem zapisu słów pochodzenia hebrajskiego w języku jidysz. Zauważa, że istnieją dwie różne ortografie: jidyszowa i hebrajska, tym samym dwie różne szkoły zapisu słów hebrajskich. W jidysz jest on uproszczony, zbliżony do fonetycznego, dostosowany do wymowy potocznej. Analogicznie upraszczany jest zapis innych słów obcojęzycznych, jak Szekspir (nie Shakespeare) czy biuro (nie bureau).

az52

Żydowskie organizacje sportowe zaczęły powstawać na począczątku XX wieku, szerząc wśród młodzieży ideę „muskularnego żydostwa”. W 1916 w Łodzi utworzono centralę skupiającą wszystkie organizacje i związki o tym profilu. Na jej czele stanął dr L. Prybulski.

az53

Kolekcja zdjęć dokumentujących działalność organizacji syjonistycznych w Polsce.

az54

Karykatura. Chasyd, reb Isrolik puszcza drejdle, bączki używane do zabawy w czasie święta Chanuki. Na skrzydle każdego drejdla zostały wypisane nazwy różnych partii żydowskich. Chasyd mówi: „drejdle kręcą się, kręcą – kto wie, jakie słowo wskażą". W folklorze i literaturze jidysz postać Isrolika jest zwykle symbolem żydowskiego everymana.

ks63

Prezentacja życia i twórczości żydowskiej artystki, Rywki Berger (Różny Bergerówny), której szereg prac ukazał się na łamach pisma w 1933 roku (publikowała w "Wochnszrift" także w roku kolejnym). Krytyk pobieżnie przedstawia biografię artystki. W omówieniu twórczości skupia się przede wszystkim na przedstawieniach żydowskiego Lublina ze znanego sobie szkicownika i opublikowanych prac, o innych wspominając jedynie en passant. Docenia wrażliwość, subtelność, wprawną rękę i zmysł obserwacji. W pracach tych widzi przede wszystkim "swojsko-romantyczny urok", szczerość i bezpośredniość. Zauważa, że młoda artystka ani na poziomie artystycznym, ani ideologicznym nie rozwiązała w swojej twórczości problemu człowieka i jego stosunku do otaczającego go świata. Na koniec docenia jej działalność jako nauczycielki rysunku i kształcenie estetyczne dzieci ubogich mas żydowskich. W CBJ znajduje się osobna kolekcja grafik artystki.

ks64

Obraz Bencjona Michtoma (1909-1942?), plastyka związanego z żydowską grupą artystyczną Jung Wilne (Młode Wilno). Michtom był m.in. autorem logo grupy, jak również okładki jej pisma. W swojej twórczości podejmował najczęściej tematykę społeczną, lewicowe zaangażowanie i katastrofizm były charakterystyczne dla całej grupy. Na obrazie widzimy dwa różnie reprezentowane pokolenia ofiar systemu kapitalistycznego, którego symbolem jest znajdująca się w tle fabryka i kryzysu.

ks66

Obraz Bencjona Michtoma (1909-1942?), plastyka związanego z żydowską grupą artystyczną Jung Wilne (Młode Wilno). Michtom zajmował się m.in. projektowaniem okładek i ilustracją książkową. Reprodukowane dzieło to strona tytułowa książki pisarza jidysz Lejba Olickiego (1894-1975) przeznaczonej dla dzieci. Okładka wykonana jest w charakterystycznej dla artysty technice znanej chociażby z okładek pisma grupy Jung Wilne.

az55

W 1909 roku powstał we Lwowie Związek Artystów Żydowskich im. Abrahama Goldfadena. Skupiał wszystkich lwowskich aktorów i śpiewaków scenicznych. Jego celem było podwyższenie poziomu sztuk granych w teatrze żydowskim.

ks67

Recenzja z pracy J.St. Bystronia "Uwagi nad dziesięciu pieśniami żydów polskich" (Lwów 1923). Autorem jest wybitny filolog jidysz, dyrektor JIWO, Max Weinreich, który pozostawał zresztą z Bystroniem w kontakcie listownym (w sprawach zawodowych). Weinreich stwierdza, że książka wybitnego polskiego znawcy kultury ludowej zawodzi oczekiwania, jako, że czerpie on nie bezpośrednio ze źródeł, nie korzysta on z prac folklorystów i etnografów żydowskich, jak Ginzburg i Marek, Kahan, Pryłucki. Jego baza źródłowa zbudowana jest na tekstach opublikowanych po niemiecku w "Ostjudische Volslieder" oraz "Der Jude". Autor sam zresztą zdaje sobie pracę z braku znajomości dziedziny. Mimo tych wad Weinreich ocenia pracę jako wartą lektury. Landau w dotychczasowych badaniach stwierdzał wpływ pieśni niemieckiej na pieśń jidysz. Bystroń potwierdza te obserwacje w niektórych przypadkach, w większości jednak wskazuje przekonująco na słowiańskie źródła (m.in. pieśni "Niome, Niome, szpil mir a lidele, wos dos mejdele wil" czy "Her nor du szejn mejdele"). Weinreich kończy konstatacją, że nawet tak krótka i niedoskonała praca pokazuje, jak ważna jest znajomość folkloru słowiańskiego dla etnografii żydowskiej, jak również znajomość folkloru żydowskiego dla badań nad kulturą ludową Słowian.

az56

Artykuł pośmiertny poświęcony pamięci nadrabina Anglii, Hermana Adlera (na zdjęciu). Urodził się w 1839 roku w Hanowerze. Do Londynu przeniósł się, kiedy jego ojciec rabin Nosn (Natan Marcus) Adler otrzymał posadę nadrabina Anglii (ok. 1844). Podobnie jak jego ojciec odebrał gruntowne wykształcenie uniwersyteckie. Studiował w Pradze, potem w Lipsku, gdzie na tamtejszym uniwersytecie otrzymał tytuł doktora. W 1863 roku otrzymał smichę, czyli uprawnienia rabinackie, w rabinacie prowadzonym przez słynnego rabina Raszi Rapaporta. Początkowo przyznano mu funkcję nauczyciela w londyńskiej szkole rabinicznej. W 1864 zaczął pełnić funkcję rabina w kongregacji przy synagodze Bayswater w londyńskiej dzielnicy Paddington. Od 1879 roku pomagał swojemu ojcu w obowiązkach nadrabina. Gdy ten umarł w 1890 roku, został wybrany na jego miejsce i pełnił funkcję rabina nad całą Anglią i jej koloniami. Zmarł w 1911 roku po długiej i wyczerpującej chorobie.

ks68

Autor "Samouczka" przedstawia jidysz jako samodzielny język, a nie zepsutą niemczyznę, jednak w książce jest wiele germanizmów, proponowana wymowa jest również mocno zniemczona. Wymowa i różnice między dialektami to najsłabsza część książki, gdzie jest najwięcej niekonsekwencji, a nawet błędów. Fleksja jest potraktowana bardzo pobieżnie. W niejasny, a czasem błędny sposób pisze też autor o akcencie hebraizmów. W wyborze tekstów widoczna jest wyraźna polityczna tendencja. W słowniczku wiele jest słów hebrajskich, rosyjskich lub polskich, których się w jidysz nie używa albo używa rzadko, w wyrażeniach idiomatycznych. Brakuje natomiast tych często używanych. Autor nie był przygotowany do takiej pracy, w przypadku innych języków z pewnością by się na nią nie poważył. Recenzent uważa, że najwyższy już czas, by wydać dobrą gramatykę jidysz dla nie-Żydów, szczególnie Polaków. Wzorem może być gramatyka S. Birenbauma (1918).

az57

Artykuł biograficzny o niemieckim teologu i historyku, Abrahamie Berlinerze. Był jednym z najsłynniejszych żydowskich uczonych w tamtych czasach, a jego nazwisko zapisało się w historii żydowskiej literatury. Urodził 2 maja 1832 roku w małym miasteczku Obrzycko koło Poznania jako syn nauczyciela. Już w młodości ujawnił wyjątkowe zdolności. Gdy miał 16 lat, jego ojciec zmarł i młody Berliner musiał zająć się utrzymaniem matki i siostry. Kilka miesięcy później zdał egzamin nauczycielski, by jak najszybciej objąć posadę po zmarłym ojcu. W dalszym ciągu kontynuował swoje studia. Został zięciem tamtejszego rabina, Michała Sztruka (ojca słynnego żydowskiego malarza Hermana Sztruka). W 1858 roku został zatrudniony jako nauczyciel w Arnswalde (dzisiejsze Choszczno). W tym mieście zaczął pisać pracę naukową "Zohar", która ukazała się w 1865 roku. Uniwersytet w Lipsku przyznał mu za nią tytuł doktora filozofii. W wieku 79 lat zrezygnował z pracy profesora berlińskiego seminarium rabinackiego i udał się na emeryturę. W 1873 roku Berliner wyjechał do Rzymu, by zebrać materiały do historii Żydów w tym mieście. Na ich podstawie napisał jedną z najbardziej znanych prac na ten temat.

ks65

Ogłoszenie o konkursie na najlepszą nowelę dla pisarzy jidysz ogłoszony przez redakcję pisma "Wochnszrift far literatur, kunst un kultur" wiosną 1934 roku. Zgodnie z regulaminem zwycięzca miał zostać wyłoniony przez czytelników i otrzymać 50 złotych nagrody. Redakcja zastrzegała sobie prawo druku nowel do oceny czytelników bez wynagrodzenia. Warunkiem udziału w konkursie było nadesłanie tekstu o długości od 300 do 600 linijek o tematyce z życia robotników (pożądane były teksty o młodzieży robotniczej). Termin nadsyłania zgłoszeń upływał 15 maja 1934 r. Nowele powinny być podpisane godłem.

ks01

Autor, reżyser teatralny i krytyk, redaktor pisma pisma „Ringen” rozpoczyna od konstatacji kryzysu ekonomicznego, który odcina inteligentów w Polsce od światowej produkcji kulturalnej, coraz bardziej go wyobcowując. Brak żywego kontaktu z tym, co dzieje się poza Polską, wpływa negatywnie na duchową konstytucję żydowskiej inteligencji, ograniczając jej horyzonty. Dalej opisuje odejścia aktorów sceny żydowskiej do teatrów nieżydowskich. Wśród aktorów wymienia m.in. Jakuba Ben Ami, Jacoba Adlera czy Celię Adler (z perspektywy czasu należy wskazać, że pozostali oni aktorami jidysz). Wśród przyczyn tych odejść wymienia kwestie materialne, ale za dalece ważniejsze uważa kwestię niezaspokojenia artystycznego w ramach teatru jidysz. Aktor chce się ciągle rozwijać, podejmować co raz to nowe wyzwania, na co nie pozwala aktualny stan teatru jidysz. Teatr tworzy się w pewnym procesie - od tekstu autorskiego, przez pracę reżysera, aż po recepcję wśród różnych odbiorców. Ten łańcuch nie istnieje w przypadku teatru jidysz. Oryginalny repertuar jest ubogi, powstały w okresie naturalizmu, obliczony na przeciętnego aktora. Brak też dobrych przekładów arcydzieł literatury światowej. Brak też podstaw materialnych, przygotowanej publiki, a także - środowiska teatralnego, bez którego nie da się zbudować nowego - nie mającego tradycji - teatru. Nie może on istnieć bez wspólnoty celów, szacunku dla geniuszu artystycznego i bez wspierającej aktorów krytyki teatralnej. Dlatego też aktorzy teatru jidysz, wielkie i średnie talenty, odpływają do innych teatrów. Niewielu się udaje to przejście, wielu natomiast zatrzymuje się w pół drogi, popadając w zapomnienie. Cierpi na tym teatr jidysz, w którym brak rąk do pracy.

ks02

W roku 1921 na I Zjeździe Szkolnym została założona Centrale Jidisze Szul Organizacje - CISzO, która kierowana była głównie przez przedstawicieli Bundu oraz Poalej-Syjon-Lewicy. Zadaniem organizacji było stworzenie sieci świeckich szkół socjalistycznych z wykładowym językiem jidysz. Na zdjęciu widzimy najprawdopodobniej nauczycieli związanych z Poalej-Syjon-Lewicą, która w przeciwieństwie do innych partii syjonistycznych wspierała rozwój języka i kultury jidysz.