Centralna Biblioteka Judaistyczna

Banditn-onfal baj Radoszkowicz [Napad bandycki w okolicach Radoszkowic] mb02

mb02

Z Radoszkowic donoszą, że we wsi Powiszin [Powiażyn?] uzbrojona banda napadła na mieszkańca wsi Jana Kunickiego i ukradła mu 1500 dolarów w gotówce i różne rzeczy. W śledztwie ustalono, że banda składała się z 6-8 osób, które po napadzie przekroczyły granicę sowiecką. W związku z napadem policja aresztowała mieszkańca tej samej wsi Mikołaja Rubaszko. Jest on podejrzewany o poinformowanie bandytów o pieniądzach sąsiada i o udział w napadzie. W dzień napadu Rubaszko zmawiał się z dwoma podejrzanymi osobami z drugiej strony granicy sowieckiej. Ponadto wiadomo, że znał miejsce przechowywania przez Kunickiego gotówki.

Cu Tomas Man [Do Thomasa Manna] mb45

mb45

List Żydowskiego Związku Pisarzy i Dziennikarzy w Warszawie do Thomasa Manna (przebywającego wtedy z wizytą w polskim mieście). Serdeczne pozdrowienia - w formie pisemnej, ponieważ organizatorzy pobytu niemieckiego pisarza w Warszawie nie dali literatom żydowskim możliwości przekazania pozdrowień ustnie. [Thomas Mann (1875 Lubeka-1955 Zurich) niemiecki prozaik i eseista, laureat literackiej nagrody Nobla w 1929 r., uznawany za jednego z najwybitniejszych pisarzy niemieckich I połowy XX w.] List, a także wcześniejsze starania o udział w spotkaniu z Th. Mannem świadczą o chęci Związku Żydowskich Pisarzy i Dziennikarzy w Polsce uczestnictwa w "ogólnym" życiu literackim i kulturalnym. W liście pobrzmiewają tony ironii i goryczy, że im tego nie umożliwiono (i prawdopodobnie czują się z tego powodu zmarginalizowani).]

Di anti-jidisze ekscesn in Warsze un Lodz culib der opgeszafter choge [Antyżydowskie ekscesy w Warszawie i Łodzi z powodu zniesionego święta (chrześcijańskiego)] mb88

mb88

[Wiadomość na pierwszej stronie] Streszczenie doniesień o antyżydowskich ekscesach w Warszawie i Łodzi w związku ze zniesieniem przez Prezydenta Rzeczypospolitej święta (dnia wolnego od pracy) 2 lutego („Matki Boskiej Gromnicznej”). Pomimo decyzji Prezydenta większość chrześcijańskiej ludności Warszawy świętowała. Duża część fabryk nie działała, ponieważ większość robotników nie stawiła się do pracy. Wszystkie instytucje państwowe pracowały, jak w dzień roboczy. (Pracownicy warsztatów tramwajowych nie przyszli, wywieszono więc zawiadomienie, że nie dostaną zapłaty za nieprzepracowany dzień). Część chrześcijańskich sklepów była rano zamknięta z powodu nieobecności personelu. Po 12.00 większość chrześcijańskich sklepów została otwarta. Żydowskie sklepy w chrześcijańskiej okolicy były nieczynne, ponieważ żydowscy sklepikarze dzień wcześniej zostali „ostrzeżeni” lub „poproszeni” przez ludność chrześcijańską, aby sklepów nie otwierać. Natomiast w żydowskim sąsiedztwie żydowscy sklepikarze, na spodziewając się niczego złego, otwarli sklepy, jak w dzień roboczy. Dlatego w niektórych miejscach doszło do mniejszych „szykan” [„klenere szikanes”] przeciwko żydowskim sklepikarzom. Chuligani [„chuliganisze elementn”] napadali na przechodzących Żydów i wywoływali ekscesy. Policja rozpraszała zbiegowiska i przywracała porządek. Do większych niepokojów doszło przy ul. Twardej. Chrześcijański motłoch [„hamojn” המון] rzucił się na żydowskich handlarzy, demolował stragany, niszczył i rabował towary. Dla przywrócenia porządku trzeba było użyć wzmocnionych sił policyjnych. Byli ranni. Do przykrego zdarzenia doszło w godzinach wieczornych. Poważnie ranny został pracownik rzeźni Aron Szipak. Wśród mas chrześcijańskich [„masn”] słychać było różne komentarze na temat zniesienia święta. Wielu przypominało, że nawet w czasach carskich wolno było świętować 2 lutego. Niektórzy twierdzili, że za „odebraniem” chrześcijanom święta stali Żydzi w Sejmie.

Morgn nito kejn jontew [Jutro nie ma święta] mb64

mb64

Dn. 2 II należy do świąt, które na podstawie zarządzenia Prezydenta Państwa zostało zniesione. W związku z tym 2 II nie będzie dniem wolnym. Wszystkie oficjalne urzędy będą funkcjonować, a sklepy będą mogły być otwarte jak w normalny dzień roboczy. Warto zaznaczyć, że chadeckie związki zawodowe postanowiły i tak świętować ten dzień i wezwały swoich członków, aby wstrzymali się od pracy. [Chodzi o chrześcijańskie święto Ofiarowania Pańskiego (dawniej Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny w nawiązaniu do tradycji biblijnej), zwane popularnie Matki Boskiej Gromnicznej. Święto to jest obchodzone przez katolików (2 II), prawosławnych (15 II), Kościół Mariawitów, Kościół Polskokatolicki i ewangelików. Święto zostało zniesione decyzją Prezydenta, ale jednym z niepożądanych następstw stały się ekscesy przeciwko Żydom, od których domagano się "solidarności" w proteście przeciw likwidacji dnia wolnego.]

A dinst baganwet di baleboste [Służąca okrada swoją panią] mb65

mb65

Gdy Chaje Bengis była w domu (ul. Kalwaryjska 30) sama ze służącą Michaliną Kozakiewicz, służąca ukradła jej buty i bieliznę. Straty dochodzą do kilkuset złotych. Złodziejki nie złapano.

"A milchome culib Jidn" [Wojna z powodu Żydów] mb69

mb69

Według gazety "Dwa Grosze" dnia 31 I odbywa się w całej Polsce "bitwa generalna z powodu Żydów" ["general-szlacht culib Jidn"]. Chodzi o wybory na ogólnopolski zjazd studentów, który ma się odbyć 15 II w Wilnie. Prawicowi studenci skupieni w "Hojptstudentn-komitet" [Głównym Komitecie Studenckim] nie chcą dopuścić żadnego Żyda (tj. studenta żydowskiego) do związków studentów. Przeciw temu występuje lewica. [Wzmianka stanowi streszczenie notatki w "Gazecie Porannej Dwa Grosze", dzienniku, który ukazywał się w latach 1912-25 w Warszawie pod redakcją Feliksa Wyszyńskiego]

Kegn dem akademiszn "kromie Jewrejew" [Przeciw akademickiemu "kromie Jewrejew"] mb81

mb81

Na wyborach na ogólnopolski zjazd studentów, który odbywa się w Wilnie, endecy w Poznaniu otrzymali 9 mandatów, monarchiści - 1, lewicowi - 1. W Warszawie prawicowi zdobyli 30, demokraci - 13. W Gdańsku była tylko jedna lista. Wszyscy wybrani rekrutują się z prawicy. Wyniki dla Wilna przedstawiają się następująco: 5 endeków, 1 demokrata. Socjaliści i lewicowi "Wyzwoleńcy" bojkotują zjazd. Według ordynacji wyborczej Żydzi i "osoby pochodzenia żydowskiego" ["fun jidiszn opsztamung"] nie mieli prawa wyborczego. Żydowscy studenci we wszystkich miastach urządzili duże mitingi w proteście przeciwko wykluczeniu z ogólnopolskiej reprezentacji. Taki protestacyjny miting zostanie też zwołany w Wilnie w poniedziałek [9 II].

Der nechtiker jontew [Wczorajsze święto] mb53

mb53

Oficjalnie "wczoraj" nie było "choge" [święta nieżydowskiego]. Ale święto czuło się w kościołach ("koscioln"), gdzie celebrowano nabożeństwa ("zajnen opgericht geworn tfiles"). Wiele chrześcijańskich sklepów było zamkniętych. Część chrześcijan otwarła swoje sklepy po 12.00, kiedy wrócili z kościoła ("kirch"). W urzędach wielu urzędników przyszło do pracy później, ponieważ na początku dnia modlili się w kościele. Rano nie zauważało się tak wielu uczniów idących do szkoły, jak w zwykły dzień. Natomiast rzucały się w oczy wzmocnione patrole policyjne - w związku z pogłoskami o [planowanych?] antyżydowskich ekscesach, w przypadku, gdyby Żydzi będą mieli otwarte sklepy. W jednej z tutejszych szkół ludowych zorganizowano zebranie rodziców w tej sprawie. Mamy ("mames") twierdziły, że nie poślą dzieci do szkoły. Kiedy jakiś tato ("a tate") próbował powiedzieć, że jednak powinny pójść na lekcje, ponieważ w różnych instytucjach się pracuje itd., pobożne kobiety ("frume wajber") tak go zakrzyczały, że "ledwie uszedł z życiem". [Notatka ukazała się w numerze "Wilner Tog" z 3 II 1925, chodziło więc o chrześcijańskie święto Ofiarowania Pańskiego (dawniej Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny w nawiązaniu do tradycji biblijnej), zwane popularnie Matki Boskiej Gromnicznej, obchodzone przez katolików 2 II. Choć ma ono rangę święta liturgicznego, obecnie tj. w 2016 r. nie jest w Polsce dniem wolnym od pracy. Jest obchodzone przez katolików, prawosławnych (15 II), Kościół Mariawitów, Kościół Polskokatolicki i ewangelików. Słownictwo użyte na określenie chrześcijan i ich życia religijnego, jest neutralne i świadczy o rzeczowym stosunku do kwestii. Święto zostało zniesione decyzją Prezydenta, której "efektem ubocznym" stały się ekscesy przeciwko Żydom (od których domagano się "solidarności" w proteście), niemającym w istocie udziału w likwidacji dnia wolnego.]

Gewunen dos gewet, ober bacolt mitn lebn [Wygrał zakład, ale przypłacił to życiem] mb54

mb54

Jan Sziwat [Siwat?], adres Dobra Rada 4, w niedzielę [1 II] założył się z kolegami, że wypije 2 butelki wódki. Wkrótce przyniesiono alkohol i Sziwat zaczął pić prosto z flaszki. Gdy ją opróżnił, od razu zabrał się za drugą. Po wypiciu zawartości drugiej butelki, poczuł się źle i po krótkim czasie zmarł.

Achtung, wald sochrim! [Uwaga, kupcy drzewni!] mb56

mb56

Ogłoszenie-ostrzeżenie adresowane do osób handlujących drewnem. "Ostrzegam, że nie należy kupować lasu wraz z tartakiem w "Kene" koło Wilna, ponieważ jako wspólnik ze stosownymi plenipotencjami posiadam środki, aby <<zamknąć>> [!] las i kto go kupi bez ugody ze mną, straci swoje pieniądze". I. Walpianski, Słonim, Ulianska 3 [Kene, właśc. Kiena (Kena, Kana), wieś na Litwie, dawniej w powiecie wileńsko-trockim, obecnie, tj. w 2016 na granicy państwowej litewsko-białoruskiej]

Ci zajnen sport-farejnen poter fun sztajern? [Czy związki sportowe są zwolnione od podatków?] mb62

mb62

Wszystkie wileńskie związki sportowe (żydowskie i polskie) zwróciły się do magistratu z urzędową prośbą o zwolnienie od podatku od rozrywek wszystkich organizowanych przez nich przedsięwzięć sportowych.

Chuliganizm fun studentn [Chuliganizm studentów] mb70

mb70

W czwartek 29 I o wpół do 2 w nocy w restauracji "Warszawianka" [w Wilnie] przy stoliku siedziała grupa złożona z 3 żydowskich młodzieńców i 2 żydowskich dziewcząt. Podeszła do nich grupa studentów z tutejszego uniwersytetu i zaczęła od nich żądać, żeby im natychmiast dostarczyli lalkę. Kiedy młodzi ludzie odpowiedzieli im, że żadnych lalek nie mają i żeby się uspokoili, jeden ze studentów Stanisław Zawadzki chwycił kufel piwa i rzucił jednemu z młodych ludzi (o inicjałach מ.ג.) w głowę, po czym zamknął się w gabinecie. Obecni natychmiast zawołali policjanta, który stał nieopodal. Policjantowi udało się z dużym trudem i z pomocą publiki odprowadzić studenta do komisariatu, gdzie spisano protokół z zajścia. [Opis incydentu należy interpretować w kontekście rosnącego antysemityzmu wśród studentów (nie tylko w Wilnie) - zob. "A milchome culib Jidn", "Wilner Tog" 1925, nr 1, s. 4; "Kegn dem akademiszn <<kromie Jewrejew>>", "Wilner Tog" 1925, nr 6, s. 2 i in.]

Ustaw po

Struktura

Filtry

Instytucja

Współpracownik

Hasło przedmiotowe

Autor

Język

Lokalizacja

Wydawca

Kategoria

Codziennie stosunki "międzysąsiedzkie"