Centralna Biblioteka Judaistyczna

Moris Szwarcs Kunst Teater [Kunst-Teater Maurice'a Schwartza] - anons mb99

mb99

Anons spektaklu inauguracyjnego "Kunst Teater" Maurice'a Schwartza w Teatrze Kamińskiego, ul. Oboźna 1-3; uroczyste otwarcie - 1 X 1935; przedstawienie inauguracyjne - "Josie Kalb" wg I.I.Zingera; dramatyzacja i reżyseria M. Schwartz; muzyka Leon Kucin; taniec Lilien Szapiro; dekoracje Aleksander Czertow; Zespół: D. Blumenfeld, H. Gotlib, A. Goldenberg, F. Garbarz, M. Garbarz, H. Hart, M. Wicher, I. Turkow, N. Lipman, M. Lipman, A. Morewski, A. Samberg, K. Segałowicz, H. Fiszer, Sz. Kon, A. Kurc, R. Klejnlerer, Sz. Rozen, I. Rotszejn, D. Szajewicz, D. Szapiro, Maurice Schwartz, A. Sztejn i in.; dekoracje, kostiumy, peruki, aparaty oświetleniowe "specjalnie przywiezione z Ameryki".

Efenung fun Moris Szwarcs "Kunst-Teater" [Otwarcie "Teatru Artystycznego" Maurice'a Schwartza] mb98

mb98

W Teatrze Kamińskiego [w Warszawie, ul. Oboźna 1-3] aktualnie trwają gorączkowe przygotowania do otwarcia tu Kunst Teater [Teatru Artystycznego] Maurice’a Schwartza. Dwadzieścia kilkoro żydowskich aktorów i aktorek, wśród nich wielu/wiele znanych, pracuje pod kierunkiem dyrektora Kunst Teater z Nowego Jorku nad inscenizacją adaptacji powieści „Josie Kałb” I. J. Zingera. Artysta przyjechał z Ameryki (którą musiał opuścić „z różnych przyczyn”) do Polski przed trzema tygodniami i napotkał na drodze tyle przeszkód, że autor nazywa to „sziwe-medure gehenem” – „siedem kręgów piekieł”. A wszystko z powodu ambitnych planów. Gdyby przyjechał tu jak typowy „gwiazdor na gościnnych występach” ze „sztuczydłem” [pjesele], żeby „zmajstrować sobie” „zespolik” [trupełe], który będzie statystował w jego tle - w tle gwiazdy, nie miałby tyle problemów. Ale on wziął do swojej trupy wszystkich najlepszych aktorów i aktorki żydowskie z Polski ([A.] Morewski, [A.] Samberg, [D.] Szapiro, [A.] Sztejn, [M.] Lipman, [D.] Blumenfeld, [K.] Segałowicz i in.), którzy/które wystąpią nie tylko w głównych rolach, ale i w scenach zbiorowych. Przywiózł dekoracje, kostiumy, peruki i aparaty oświetleniowe, jakich nie ma w Europie. Pragnie tu podjąć próbę skierowania poważnej jidyszowej pracy teatralnej na nowe tory. Za pierwszą inscenizacją pójdą następne. Tak w każdym razie wyobraża sobie swoje miejsce w Polsce Maurice Schwartz. „Literarisze Bleter” popiera te plany i zaprasza publiczność na inaugurację Kunst Teater w Teatrze Kamińskiego.

Ostrzeżenie od Icchoka Nożyka mb51

mb51

Nie bacząc na liczne ostrzeżenia w prasie, wystawia się poszczególne numery z programu "Sambationu" bez zgody I. Nożyka. To jest już OSTATNIE ostrzeżenie dla wszystkich artystów, przedsiębiorców-antreprenerów i amatorów chcących skorzystać z tego repertuaru. Powinni najpierw podpisać umowę z autorem. W przeciwnym razie podejmowane będą stosowne środki. [Sambation był to teatrzyk "klejnkunst" (teatrzyk miniatur) założony w Wilnie w 1926 r., który po kilkunastu miesiącach przeniósł się do Warszawy. Występowali w nim jedynie zawodowi wykonawcy. Na czele zespołu stał aktor Icchak Nożyk (1889-?), będący autorem większości numerów.]

Di filpnimkejt fun "Wiadomości Literackie" [Wiele twarzy "Wiadomości Literackich"] mb26

mb26

Polskie "Wiadomości Literackie", które jakoby pełnią rolę radykalnego pisma literackiego, aby zadowolić wszystkich czytelników, od lewicy do prawicy, a nawet faszystowskiej skrajnej prawicy, w przedostatnim numerze NA PIERWSZEJ STRONIE opublikowały artykulik znanego antysemickiego i reakcyjnego pisarza Adolfa Nowaczyńskiego. "Literarisze Bleter" sarkastycznie dodają: "nasi Żydkowie wyznania mojżeszowego" [Jidelech fun Mojsze rabejnus glojbn] (zasymilowani Żydzi uważający się za Polaków wyznania mojżeszowego) muszą się rozkoszować radykalizmem tego oto pisma. Zdaniem publicysty "Literarisze Bleter" "Wiadomości Literackie" konsekwentnie bojkotują wszystko, co ma związek z jidysz, twórczością w jidysz i kulturą żydowską (jidysz). ["Wiadomości Literackie" - tygodnik społeczno-kulturalny, który ukazywał się w Warszawie w latach 1924-39. Drukowano w nim różne formy, od wyrafinowanych artykułów, poprzez felietony i reportaże, po ciekawostki, anegdoty, ostre polemiki. W latach trzydziestych pismo było związane z tzw. lewicą sanacyjną. Generalnie reprezentowało poglądy demokratyczno-liberalne, racjonalistyczne, laickie, antyrasistowskie, pacyfistyczne, proaborcyjne i eugeniczne. Było powszechną wiedzą, że współpracowali z nim publicyści pochodzenia żydowskiego (ich stosunek do żydostwa określić można jako "ambiwalentny"). Także ze strony polskiej (z prawicy) kierowano pod ich adresem epitet "żydki"]

Fanatiker bacoln far zejer farbrechn [Fanatycy płacą za swoje przestępstwo] mb90

mb90

"Swego czasu" trzej mieszkańcy Karczewa, religijni Żydzi: Wolf Jagodowicz, Lejb Sztejn i Meir Lipszyc (miejscowy szojchet) z pobudek religijnych ("ojs fanatizm" - "z fanatyzmu") spalili wszystkie książki z lokalnej biblioteki. Proces w pierwszej instancji odbył się w sądzie w Otwocku. Podpalacze zostali skazani na karę 7 dni aresztu każdy, ale złożyli apelację od wyroku. W ten szabes [7 II?] miał się odbyć drugi proces, ale wcześniej kierownicy biblioteki: Hantkan i Wiszniak [Wiśniak?] wyjaśnili, że zawarto ugodę i proszą o oddalenie sprawy. Winowajcy zgodzili się odbudować zniszczoną placówkę i doprowadzić ją do poprzedniego stanu. [Karczew - miasto obecnie w woj. mazowieckim, w powiecie otwockim; szojchet/szochet - wykwalifikowany funkcjonariusz gminy dokonujący uboju rytualnego. Winien być pobożny, religijny, posiadać wiedzę talmudyczną i szanować tradycję; autor notatki nie podziela poglądów religijnych sprawców pożaru, na co wskazuje dobór słownictwa w tytule i określeniu pobudek czynu. Notatka utrzymana jest w tonie ironicznym. Użycie przez dziennikarza "Wilner Tog" określenia "fanatiker" w stosunku do reprezentantów tradycyjnej kultury żydowskiej podkreśla jego zdystansowanie się od tej kultury.]

Warszewer gmine szenkt a groszn far di jid. szuln [Warszawska gmina (żydowska) "darowuje" grosz na szkoły żydowskie] mb73

mb73

Warszawska gmina wyznaniowa w projekcie budżetu na rok 1925 umieściła pozycję "żydowskie szkoły". Dla żydowskich (jidyszowych) szkół świeckich z całego budżetu wynoszącego ok. 2 mln. zł (2000000) preliminowana jest suma 9600 zł, tj. zaledwie 800 zł miesięcznie. [Kulturę żydowską (tj. tworzoną przez i/lub dla Żydów) w Polsce w okresie międzywojennym można, jak zaproponował Chone Shmeruk, skonceptualizować jako polisystem złożony z subsystemu tradycyjnej (religijnej) kultury żydowskiej oraz 3 subsystemów nowoczesnej świeckiej kultury żydowskiej: jidyszowego, hebrajskiego i polskiego. W żydowskich gminach wyznaniowych reprezentowani byli głównie ortodoksi (przedstawiciele tradycyjnej religijnej kultury żydowskiej, dysponującej m.in. własną siecią szkół), ewentualnie Żydzi zasymilowani (zwolennicy korzystania z oświaty w języku polskim). Dlatego władze np. warszawskiej gminy żydowskiej niechętnie popierały instytucje świeckiej kultury jidysz, np. świeckie szkoły jidysz czy teatr jidysz.]

Di akcje cu bafestikn W.I.K.T. [Akcja zmierzająca do konsolidacji teatru WIKT] mb04

mb04

W szabes 1 I w lokalu Teatru Kamińskiego odbyła się konferencja na temat położenia i perspektyw Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego WIKT. Przybyło 50 przedstawicieli różnych instytucji i prasy. Zygmunt Turkow przedstawił sytuację teatru: deficyt, konieczność utrzymywania sceny z oszczędności kierownictwa. Kahał odrzucił prośbę o dofinansowanie teatru. Kierownictwo sceny potraktowało to jak policzek, ale nie popadło w rozpacz. W. [?] Melman przedstawił dokładne sprawozdanie z działalności WIKT. Przez pierwsze 2 miesiące teatr odwiedziło ponad 30000 osób, z czego połowa wykupiła miejsca na galerii [najtańsze], jedna czwarta na parterze, jedna czwarta w amfiteatrze. Z wyliczenia wynika, że 4-5 % żydowskiej ludności Warszawy chodzi do WIKT raz w miesiącu. Teatr funkcjonuje przy 40-procentowym deficycie, ale nie ustaje w działaniach, przygotowuje nowe przedstawienia, planuje urządzenie przy teatrze studia. Po sprawozdaniu przyszedł czas na dyskusję. Wszyscy zgromadzeni negatywnie ustosunkowali się do odmowy przez kahał subsydiowania jedynego jidyszowego teatru dramatycznego w Warszawie. Pojawiła się nawet propozycja, aby wszystkie towarzystwa, które przysłały na konferencję swoich przedstawicieli, złożyły się na sumę 6000 zł, której odmówił kahał. Na koniec podjęto ostrą w tonie rezolucję przeciwko kahałowi, zawierającą postulat ponownego rozpatrzenia sprawy. Uformowano komisję, mającą na celu zorganizowanie komitetu wspierającego WIKT. W skład komisji weszli: dr I. Schipper, N. Mejzil, Abramson, Sz. Mendelson, Rozenbojm. Przedstawiciele komisji (dr I. Schipper, N. Mejzil, dr I. Rubin) udali się do zarządu kahału, aby przekazać postanowienia konferencji i skłonić kahał do wycofania odmowy. W piątek 7 I odbędzie się konferencja, na której wybrani zostaną przedstawiciele wszystkich żydowskich instytucji kulturalnych chętnych do przyjścia z pomocą jedynemu żydowskiemu teatrowi dramatycznemu w Warszawie.

Far undzer kunst-teater in Warsze [O nasz teatr artystyczny w Warszawie] mb06

mb06

W ciągu ostatnich tygodni akcja na rzecz poprawy położenia teatru WIKT przybiera na sile. Odrzucenie przez większość kahalną prośby o dofinansowanie sceny oburzyło wszystkie warstwy ludności żydowskiej. Na drugą konferencję w tej sprawie (7 I) przybyli m.in. przedstawiciele Związku Kupców oraz Związku Żydowskich organizacji akademickich. Postanowili oni ostro zaprotestować przeciwko "wandalizmowi" gminy żydowskiej. Dr I. Schipper przedstawił sprawozdanie z wizyty w kahale. Dr N. Mejzil referował projekty omawiane przez Komisję Organizacyjną. W dyskusję włączyła się też publiczność. Padły nowe propozycje: stworzenia grupy abonentów, wydania ulotek propagujących teatr żydowski, zorganizowania przedsprzedaży biletów w różnych organizacjach społecznych, "wykupienia" 15-20 przedstawień każdej nowej inscenizacji w celu stworzenia warunków dla przygotowania nowych spektakli, podjęcia USILNYCH starań o duże subsydium od kahału etc. Wybrano tymczasowy komitet w składzie: dr I. Schipper, pani dr Syrkin, Zerubawel, N. Mejzil, H. Isz, J. Pat, A. Grafman, Abramson, Rozenbojm i M. Melman (z WIKTu). Powołano też do życia Radę Plenarną, do której wejdzie po 1 przedstawicielu z każdej organizacji gotowej wesprzeć teatr. Do 15 I przyjmowane będą kandydatury do Rady Plenarnej Towarzystwa Teatralnego. Komitet tymczasowy na swoim pierwszym posiedzeniu postanowił zwrócić się do prasy miejscowej z prośbą o wygospodarowanie w piątkowym numerze specjalnej strony poświęconej wsparciu tej akcji. Zdecydowano także o druku specjalnych formularzy protestu - do podpisania przez każdego widza WIKT. Warszawska prasa codzienna bardzo ciepło przyjęła akcję, opublikowała szczegółowe sprawozdania z działań. Może dzięki temu publiczność wreszcie obudzi się z letargu. Według sprawozdania tylko 4-5% ludności żydowskiej w Warszawie chodzi do JEDYNEGO teatru żydowskiego jidysz JEDEN RAZ W MIESIĄCU. Każdy w swoim kręgu może i powinien propagować jedyny teatr jidysz w Warszawie.

Achtung! [Uwaga!] mb50

mb50

Pan [Mordechaj] Mazo, ostatnio dyrektor teatru w Rumunii, 15 X 1926 r. zawarł konwencję [związkową] ze Związkiem Artystów Żydowskich w Polsce. Konwencję tę złamał, nie wywiązując się z żadnego zobowiązania, które na siebie wziął na mocy tej konwencji oraz na mocy dodatkowego zobowiązania z 22 X 1926. W dodatku nie odpowiada na listy od Związku. Na mocy postanowienia Zarządu nie wolno zawierać jakichkolwiek kontraktów i umów z M. Mazo. Postanowienie to obowiązuje wszystkich członków, kandydatów, aspirantów i artystów, którzy znajdują się za granicą i nawiązali kontakt ze Związkiem. [Działania tego typu były formą ochrony interesów zrzeszonych artystów, których nieuczciwi dyrektorzy mogli próbować zastąpić "tańszymi" amatorami].

Achtung, wald sochrim! [Uwaga, kupcy drzewni!] mb56

mb56

Ogłoszenie-ostrzeżenie adresowane do osób handlujących drewnem. "Ostrzegam, że nie należy kupować lasu wraz z tartakiem w "Kene" koło Wilna, ponieważ jako wspólnik ze stosownymi plenipotencjami posiadam środki, aby <<zamknąć>> [!] las i kto go kupi bez ugody ze mną, straci swoje pieniądze". I. Walpianski, Słonim, Ulianska 3 [Kene, właśc. Kiena (Kena, Kana), wieś na Litwie, dawniej w powiecie wileńsko-trockim, obecnie, tj. w 2016 na granicy państwowej litewsko-białoruskiej]

Ustaw po

Struktura

Filtry

Instytucja

Współpracownik

Hasło przedmiotowe

Autor

Język

Lokalizacja

Wydawca

Kategoria

Żydzi Żydom, czyli Wiele twarzy żydostwa/Żydostwa